Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

Η ∆ΙΑΚΗΡΥΞΗ ΚΑΙ 0I ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ∆ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΣΚΕΨΗΣ ΤΗΣ ΤΙΦΛΙ∆ΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ

Α. ∆ΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΣΚΕΨΗΣ ΤΗΣ ΤΙΦΛΙ∆ΑΣ ΠΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ.

Η ∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη για την Περιβαλλοντική εκπαίδευση, που οργανώθηκε από

την UNESCO σε συνεργασία µε το UNEP και συνήλθε στην πόλη της Τιφλίδας σε κλίµα

αρµονίας και συναίνεσης, οµόφωνα υιοθετεί την ακόλουθη διακήρυξη.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, ο άνθρωπος χρησιµοποιώντας τη δυνατό-

τητα του να µεταβάλλει το περιβάλλον του, επέφερε αλλαγές, όλο και περισσότερο

ραγδαίες, στην ισορροπία της φύσης. Αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος, είναι να εκτί-

θενται τα ζώντα είδη σε κινδύνους που µπορεί να αποδειχθούν µη αναστρέψιµοι.

Η διάσκεψη των ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, που διεξήχθη στη

Στοκχόλµη το 1972, διακήρυξε ότι: "Η προστασία και η βελτίωση του περιβάλλοντος για

τις παρούσες και τις επόµενες γενεές, έχει καταστεί πρωταρχικός στόχος της ανθρω-

πότητας". Αυτό, απαιτεί επειγόντως νέες στρατηγικές, ενσωµατωµένες στην ανάπτυ-

ξη, η οποία ειδικά για τις αναπτυσσόµενες χώρες είναι προϋπόθεση για κάθε τέτοια

βελτίωση. Η αλληλεγγύη και δικαιοσύνη στις σχέσεις µεταξύ των εθνών, πρέπει να

αποτελέσουν τη βάση µιας νέας διεθνούς τάξης και να δώσουν τη δυνατότητα για µια

από κοινού αξιοποίηση το συντοµότερο δυνατό, όλων των διαθέσιµων µέσων. Η εκπαί-

δευση χρησιµοποιώντας τα επιτεύγµατα της επιστήµης και της τεχνολογίας, πρέπει να

διαδραµατίσει πρωτεύοντα ρόλο στη συνειδητοποίηση και την καλύτερη κατανόηση των

περιβαλλοντικών προβληµάτων. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνει θετικά πρότυπα διαχείρι-

σης του περιβάλλοντος και των πόρων των εθνών.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται σε όλες τις ηλικίες και τα επίπεδα,

τόσο της τυπικής, όσο και της άτυπης εκπαίδευσης. Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

φέρουν τη µεγάλη ευθύνη να θέσουν τους τεράστιους πόρους τους στην υπηρεσία αυ-

τής της εκπαιδευτικής αποστολής. Οι ειδικοί του περιβάλλοντος αφενός και αφετέρου

όλοι όσοι µπορούν µε τις πράξεις και τις αποφάσεις τους να επηρεάσουν κατά τρόπο

αξιοσηµείωτο το περιβάλλον, πρέπει να λάβουν κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης

τους τις απαραίτητες γνώσεις και τις ικανότητες και να κατανοήσουν πλήρως τις ευθύ-

νες µε τις οποίες επιφορτίζονται για αυτό το σκοπό.

Η ορθώς εννοούµενη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, πρέπει να είναι ολοκληρωµένη, να

εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια ζωής του ατόµου και να ανταποκρίνεται στις αλλαγές

ενός ταχύτατα µεταβαλλόµενου κόσµου. Πρέπει, λαµβάνοντας υπόψη τις ηθικές αξίες,

να προετοιµάζει το άτοµο για τη ζωή, µέσω της κατανόησης των κύριων προβληµάτων

του σύγχρονου κόσµου και της παροχής των ικανοτήτων και των στάσεων που απαιτού-

νται, προκειµένου να διαδραµατίσει παραγωγικό ρόλο στη βελτίωση της ζωής και στην

προστασία του περιβάλλοντος. Υιοθετώντας µια ολιστική προσέγγιση, θεµελιωµένη σε

µια ευρεία διεπιστηµονική βάση, αναδηµιουργεί µια συνολική θεώρηση η οποία αποδέ-

χεται το γεγονός ότι το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον είναι προφανώς αλλη-

λένδετα. Συντελεί στην αποκάλυψη της διαρκούς συνέχειας που συνδέει τις πράξεις

του σήµερα µε τις αυριανές συνέπειες. Καταδεικνύει την αλληλεξάρτηση µεταξύ των

εθνικών κοινωνιών, όπως και την ανάγκη της αλληλεγγύης σε πανανθρώπινο επίπεδο.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να είναι ανοικτή στην κοινωνία. Πρέπει να εµπλέ-

κει το άτοµο σε µια ενεργό διαδικασία επίλυσης των προβληµάτων, στο πλαίσιο ιδιαίτε-

ρων πραγµατικοτήτων και συνάµα να παροτρύνει την πρωτοβουλία, την αίσθηση της

υπευθυνότητας και την αφοσίωση στη δηµιουργία ενός καλύτερου µέλλοντος. Από την

ίδια της τη φύση η περιβαλλοντική εκπαίδευση µπορεί να συνδράµει δυναµικά στην ανα-

νέωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Προκειµένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, η περιβαλλοντική εκπαίδευση απαιτεί ένα

αριθµό συγκεκριµένων ενεργειών, ούτως ώστε να καλύψει τα κενά που παρά τις εξαι-

ρετικές προσπάθειες συνεχίζουν να υπάρχουν στα σηµερινά εκπαιδευτικά συστήµατα.

Συνεπώς, η ∆ιάσκεψη της Τιφλίδας:

• Κάνει έκκληση στα Κράτη-Μ έλη, λαµβάνοντας υπόψη τους παραπάνω στόχους και

χαρακτηριστικά, να εντάξουν στις εκπαιδευτικές τους πολιτικές ένα σύνολο µέτρων

προοριζοµένων να εισαγάγουν στο εκπαιδευτικό τους σύστηµα το ενδιαφέρον, τις δρα-

στηριότητες και τα περιεχόµενα που αφορούν στο περιβάλλον.

• Καλεί τις εκπαιδευτικές αρχές να προωθήσουν και να εντείνουν τον προβληµατι-

σµό, την έρευνα και την καινοτοµία σε ότι αφορά την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Ζητά επιµόνως, από τα Κράτη-Μέλη να συνεργασθούν σε αυτόν τον τοµέα, κυρίως

ανταλλάσσοντας εµπειρίες, αποτελέσµατα ερευνών, τεκµηρίωση και εκπαιδευτικά υλι-

κά και προσφέροντας απλόχερα στους διδάσκοντες και τους ειδικούς άλλων χωρών τις

δυνατότητες κατάρτισης που διαθέτουν, και

• Κάνει, τέλος, έκκληση στη διεθνή κοινότητα να προσφέρει γενναιόδωρα την αρωγή

της, µε σκοπό την ενδυνάµωση αυτής της συνεργασίας σε έναν τοµέα που συµβολίζει

την ανάγκη για αλληλεγγύη όλων των λαών και που µπορεί να θεωρηθεί ως ιδιαίτερα

κατάλληλη για την προώθηση της διεθνούς κατανόησης και την εδραίωση της ειρήνης.

Β. 0Ι ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ∆ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΣΚΕΨΗΣ ΤΗΣ ΤΙΦΛΙ∆ΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ.

Ο ρόλος, οι στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πρόταση Ν°1:

Η ∆ιάσκεψη,

Λαµβάνοντας υπόψη την πρόκληση που προβάλλουν τα περιβαλλοντικά προβλήµατα στη

σύγχρονη κοινωνία και εκτιµώντας το ρόλο που η εκπαίδευση µπορεί και πρέπει να

διαδραµατίσει στην επίλυση τέτοιων προβληµάτων,

Προτείνει, την υιοθέτηση συγκεκριµένων κριτηρίων που θα συµβάλλουν στον προσανα-

τολισµό των προσπαθειών στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε εθνικό,

περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.

1. ∆εδοµένου ότι τα βιολογικά και φυσικά χαρακτηριστικά συνιστούν τη φυσική βάση

του ανθρώπινου περιβάλλοντος, οι ηθικές, κοινωνικές, πολιτισµικές και οικονοµικές

διαστάσεις παίζουν επίσης το δικό τους ρόλο στην εξακρίβωση των αξόνων προσέγγι-

σης και των εργαλείων µε τα οποία οι άνθρωποι θα µπορούν να κατανοούν και να κάνουν

καλύτερη χρήση των φυσικών πόρων προκειµένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

2. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι απόρροια του αναπροσανατολισµού και της ανα-

διάρθρωσης των διαφόρων κλάδων και εκπαιδευτικών εµπειριών που διευκολύνουν µια

ολοκληρωµένη αντίληψη των περιβαλλοντικών προβληµάτων, διευκολύνοντας έτσι την

ανάληψη µιας πιο λογικής δραστηριότητας, ικανής να ανταποκριθεί στις κοινωνικές ανά-

γκες.

Ένας βασικός στόχος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι να οδηγήσει τα άτοµα

και τις κοινωνίες στην κατανόηση της πολύπλοκης φύσης του φυσικού και ανθρωπογε-

νούς περιβάλλοντος -πολυπλοκότητα που απορρέει από την αλληλεπίδραση των βιολο-

γικών, φυσικών, κοινωνικών, οικονοµικών και πολιτιστικών πλευρών του- καθώς και στην

απόκτηση των γνώσεων, των αξιών, των στάσεων και των πρακτικών ικανοτήτων που

απαιτούνται για τη συµµετοχή, κατά τρόπο υπεύθυνο και αποτελεσµατικό στην αποτρο-

πή και επίλυση περιβαλλοντικών προβληµάτων και στη διαχείριση της ποιότητας του

περιβάλλοντος.

4. Ένας άλλος βασικός στόχος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι να δείξει µε

σαφή τρόπο την οικονοµική, πολιτική και οικολογική αλληλεξάρτηση του σύγχρονου κό-

σµου, στον οποίο οι αποφάσεις και οι ενέργειες διαφόρων κρατών µπορούν να επιφέ-

ρουν συνέπειες σε διεθνές επίπεδο. Από αυτή την άποψη, η περιβαλλοντική εκπαίδευ-

ση θα πρέπει να συµβάλλει στη δηµιουργία αισθήµατος ευθύνης και αλληλεγγύης µετα-

ξύ των κρατών και των περιφερειών. Το αίσθηµα αυτό µπορεί να αποτελέσει το θεµέλιο

πάνω στο οποίο θα κτιστεί µία νέα διεθνής τάξη, η οποία θα µπορεί να εγγυηθεί την

προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος.

5. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην κατανόηση των σύνθετων σχέσεων µε-

ταξύ της κοινωνικο-οικονοµικής ανάπτυξης και της βελτίωσης του περιβάλλοντος.

6. Για το σκοπό αυτό, η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να παράσχει τις απαραίτη-

τες γνώσεις για την ερµηνεία των σύνθετων φαινοµένων που διαµορφώνουν το περι-

βάλλον, να προωθήσει τις ηθικές, οικονοµικές και αισθητικές αξίες οι οποίες αποτελώ-

ντας τη βάση ενός αυτοελέγχου, θα διευρύνουν την υιοθέτηση συµπεριφορών σύµφω-

νων µε την διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος. 0α πρέπει, επίσης, να παράσχει

µια ευρεία κλίµακα πρακτικών γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτούνται για το σχεδια-

σµό και την εφαρµογή αποτελεσµατικών λύσεων στα περιβαλλοντικά προβλήµατα.

7. Για την πραγµάτωση αυτής της αποστολής, η περιβαλλοντική εκπαίδευση θα πρέπει

να πετύχει τη στενότερη σύνδεση εκπαιδευτικών διαδικασιών και πραγµατικότητας, δο-

µώντας τις δραστηριότητες της γύρω από περιβαλλοντικά προβλήµατα, τα οποία αντι-

µετωπίζουν ορισµένες κοινωνίες και να επικεντρωθεί στην ανάλυση τους χρησιµοποιώ-

ντας µια διεπιστηµονική και ολοκληρωµένη προσέγγιση η οποία µπορεί να δώσει τη

δυνατότητα καλύτερης κατανόησης των περιβαλλοντικών προβληµάτων.

8. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση θα έπρεπε να θεωρηθεί ως µία συνεχής διαδικασία

που θα παρέχει στους αποδέκτες της -µέσα από τη συνεχή ανανέωση των προσεγγί-

σεων της, του περιεχοµένου και των µεθόδων της- µια γνώση σταθερά προσαρµοσµένη

στις µεταβαλλόµενες συνθήκες του περιβάλλοντος.

9. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση θα έπρεπε να απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και τις

κοινωνικο-επαγγελµατικές οµάδες του πληθυσµού. Οι κύριοι δέκτες της είναι οι εξής:

(α) Το ευρύ, µη εξειδικευµένο κοινό που αποτελείται από νέους και ενήλικες, των οποίων

οι καθηµερινές συµπεριφορές έχουν αποφασιστική επίδραση στη διατήρηση και τη βελ-

τίωση του περιβάλλοντος, (β) ορισµένες κοινωνικές οµάδες οι επαγγελµατικές δραστη-

ριότητες των οποίων επηρεάζουν την ποιότητα του περιβάλλοντος και (γ) οι επιστήµο-

νες και οι τεχνικοί των οποίων η εξειδικευµένη έρευνα και εργασία θα αποτελέσει γνω-

στικό υπόβαθρο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και της απο-

τελεσµατικής διαχείρισης του περιβάλλοντος.

10. Για την αποτελεσµατική ανάπτυξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης πρέπει να

αξιοποιηθούν στο έπακρο όλα τα δηµόσια και ιδιωτικά µέσα που διαθέτει η κοινωνία για

την εκπαίδευση του πληθυσµού, δηλαδή το τυπικό εκπαιδευτικό σύστηµα, οι διάφορες

µορφές της εξωσχολικής εκπαίδευσης καθώς και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας .

11. Προκειµένου να έχει θετική συµβολή στην βελτίωση του περιβάλλοντος η περιβαλ-

λοντική εκπαίδευση θα πρέπει να συνδεθεί µε τη νοµοθεσία, τις πολιτικές, τα µέτρα

ελέγχου και τις κυβερνητικές αποφάσεις που µπορούν να ληφθούν σε σχέση µε το

ανθρώπινο περιβάλλον.

Πρόταση Ν° 2:

Η ∆ιάσκεψη,

Αναγνωρίζοντας ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να συµβάλλει, στην ενδυνά-

µωση της ειρήνης, στον περαιτέρω περιορισµό των διεθνών εντάσεων, στην ανάπτυξη

της αµοιβαίας κατανόησης µεταξύ των κρατών και να αποτελεί ένα πραγµατικό όργανο

διεθνούς αλληλεγγύης και εξάλειψης όλων των µορφών φυλετικών, πολιτικών και οικο-

νοµικών διακρίσεων,

Σηµειώνοντας ότι, η έννοια του "περιβάλλοντος" περιλαµβάνει ένα πλέγµα φυσικών,

ανθρωπογενών και κοινωνικών στοιχείων που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη κι ότι τα

κοινωνικά αυτά στοιχεία συνιστούν ένα σύνολο πολιτισµικών, ηθικών και προσωπικών

αξιών και διαπροσωπικών σχέσεων στους τοµείς της εργασίας και των δραστηριοτήτων

αναψυχής,

Αναφέροντας το έγγραφο UNESCO/ENVED/4 "Η Εκπαίδευση και η πρόκληση των περί-

βαλλοντικών προβληµάτων" και ειδικότερα τις κατευθυντήριες αρχές που περιέχονται

στο Κεφάλαιο II,

Έχοντας κάνει επίσης αναφορά στο έγγραφο της Συνθετικής Αναφοράς των Περιφε-

ρειακών Συναντήσεων Εµπειρογνωµόνων για την περιβαλλοντική εκπαίδευση (ENVED/

7, Κεφάλαιο III, παρ. 15-26).

Σύµφωνα µε την παράγραφο 67 του εγγράφου εργασίας UNESCO/ENVED/4, στο οποίο η

∆ιάσκεψη καλείται να διαµορφώσει τους σκοπούς, τους στόχους και τις κατευθυντήριες

αρχές που πρέπει να υιοθετηθούν, ούτως ώστε η περιβαλλοντική εκπαίδευση να αντα-

ποκριθεί κατά τον αποτελεσµατικότερο τρόπο στις λειτουργίες της.

Θεωρώντας ότι κάθε πολίτης θα πρέπει να έχει το δικαίωµα στην περιβαλλοντική εκπαί-

δευση,

Η ∆ιάσκεψη,

Εγκρίνει τους ακόλουθους σκοπούς, στόχους και κατευθυντήριεςαρχές της περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης:

1. Οι σκοποί της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι:

(α) Να καλλιεργήσει τη σαφή κατανόηση και το ενδιαφέρον σχετικά µε την οικονοµι-

κή, κοινωνική, πολιτική και οικολογική, αλληλεξάρτηση στις αστικές και αγροτικές

περιοχές.

(β) Να δώσει σε κάθε πολίτη τη δυνατότητα να αποκτήσει τις γνώσεις, τις αξίες, τις

στάσεις, τη δέσµευση και τις απαραίτητες ικανότητες για να προστατέψει και να

βελτιώσει το περιβάλλον.

(γ) Να δηµιουργήσει νέα πρότυπα συµπεριφοράς προς το περιβάλλον στα άτοµα,

στις οµάδες και την κοινωνία στο σύνολο της.

2. Οι κατηγορίες στόχων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι:

Συνειδητοποίηση: να βοηθήσει τις κοινωνικές· οµάδες και τους πολίτες να αποκτήσουν

επίγνωση και ευαισθητοποίηση σχετικά µε το περιβάλλον και τα προβλήµατα του.

Γνώσεις: να βοηθήσει τις κοινωνικές οµάδες και τους πολίτες να αποκτήσουν ποικιλία

εµπειριών, καθώς και µια βασική κατανόηση του περιβάλλοντος και των σχετικών µε

αυτό προβληµάτων.

Στάσεις: να βοηθήσει τις κοινωνικές οµάδες και τους πολίτες να αποκτήσουν ένα σύνο-

λο αξιών και συναισθηµάτων ενδιαφέροντος για το περιβάλλον, καθώς και τα κίνητρα

για την ενεργό συµµετοχή στη βελτίωση και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ικανότητες: να βοηθήσει τις κοινωνικές οµάδες και τους πολίτες να αποκτήσουν τις

απαιτούµενες ικανότητες για την αναγνώριση και επίλυση των περιβαλλοντικών προ-

βληµάτων.

Συµµετοχή: να δώσει στις κοινωνικές οµάδες και στους πολίτες τη δυνατότητα να συµ-

µετάσχουν ενεργά σε όλα τα επίπεδα, εργαζόµενοι για την επίλυση των περιβαλλοντι-

κών προβληµάτων.

3. Ορισµένες κατευθυντήριες αρχές για την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει:

• να θεωρεί το περιβάλλον στο σύνολο του, φυσικό και ανθρωπογενές, τεχνολογικό

και κοινωνικό (οικονοµικό, πολιτικό, τεχνολογικό, ιστορικό-πολιτισµικό, ηθικό, αισθητι-

κό),

• να αποτελεί συνεχή και δια βίου διαδικασία, που θα ξεκινά από την προσχολική

ηλικία, θα συνεχίζεται σε όλα τα στάδια της σχολικής και εξωσχολικής εκπαίδευσης.

• να υιοθετεί µια διεπιστηµονική προσέγγιση, που χρησιµοποιώντας τις γνώσεις κάθε

επιστηµονικού τοµέα να καθιστά δυνατή µια ολιστική και ισορροπηµένη προοπτική.

• να εξετάζει τα κύρια περιβαλλοντικά θέµατα από τοπική, εθνική, περιφερειακή και

διεθνή σκοπιά, ώστε οι µαθητές να εµβαθύνουν στις περιβαλλοντικές συνθήκες που

επικρατούν σε άλλες γεωγραφικές περιοχές.

• να επικεντρώνεται στις τρέχουσες και µελλοντικές καταστάσεις του περιβάλλοντος,

λαµβάνοντας παράλληλα υπόψη την ιστορική τους διάσταση.

• να επιµένει στην αξία και αναγκαιότητα µιας τοπικής, εθνικής και διεθνούς συνεργα-

σίας µε στόχο την αποτροπή και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβληµάτων.

• να µελετά συστηµατικά τις περιβαλλοντικές πλευρές των σχεδίων ανάπτυξης και

οικονοµικής µεγέθυνσης.

• να διευκολύνει τη συµµετοχή των διδασκοµένων στον προγραµµατισµό των µαθη-

σιακών τους εµπειριών και να τους δίνει τη δυνατότητα να λαµβάνουν αποφάσεις και να

αποδέχονται τις συνέπειες τους.

να συσχετίζει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, τη γνώση, την ικανότητα επίλυ-

Η ∆ΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΤΙΦΛΙ∆ΑΣ 18

σης προβληµάτων και την αποσαφήνιση των αξιών, απευθυνόµενη σε κάθε ηλικία, δίνο-

ντας όµως ιδιαίτερη έµφαση στην ευαισθητοποίηση των νέων ως προς τα περιβαλλοντι-

κά προβλήµατα που εντοπίζονται στην κοινότητα τους.

• να βοηθά τους διδασκόµενους να ανακαλύπτουν τα συµπτώµατα και τις πραγµατικές

αιτίες των περιβαλλοντικών προβληµάτων.

• να τονίζει την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβληµάτων και συνεπώς την

ανάγκη ανάπτυξης κριτικής σκέψης και ικανοτήτων για την επίλυση προβληµάτων.

• να χρησιµοποιεί τους διάφορους εκπαιδευτικούς χώρους και ευρεία ποικιλία εκπαι-

δευτικών προσεγγίσεων για τη διδασκαλία και τη µάθηση σχετικά µε το περιβάλλον και

από το περιβάλλον, µε κατάλληλη έµφαση στις πρακτικές δραστηριότητες και τις προ-

σωπικές εµπειρίες.

Πρόταση Ν° 3:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι η ευρύτερη έννοια της ανάπτυξης, στην οποία συµφωνούν τώρα όλοι οι

λαοί, περιλαµβάνει το περιβάλλον ως ένα από τα βασικά συστατικά της.

Θεωρώντας ότι τα περιβαλλοντικά ζητήµατα θα µπορούσαν κατ' αναλογία να µελετη-

θούν και να αντιµετωπιστούν καλύτερα µε τη βοήθεια των γενικών κυβερνητικών πολιτι-

κών που εφαρµόζονται σε σχέση µε την εθνική ανάπτυξη και τις διεθνείς σχέσεις, στην

προσπάθεια να εγκαθιδρυθεί µια νέα παγκόσµια τάξη,

Θεωρώντας ότι το περιβάλλον αφορά σε όλους, άνδρες και γυναίκες κάθε χώρας και ότι

η διατήρηση και η βελτίωση του απαιτούν την υποστήριξη και την ενεργό συµµετοχή των

πληθυσµών αυτών των χωρών,

Εκτιµώντας ότι η εκπαίδευση, σε όλα τα επίπεδα, είναι απαραίτητη κατ' αυτήν την έννοια,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

Να ενσωµατώσουν την περιβαλλοντική εκπαίδευση στη γενικότερη πολιτική τους και

ανάλογα µε την εθνική τους δοµή, να λάβουν τα κατάλληλα µέτρα προκειµένου ιδιαίτερα:

• Να ευαισθητοποιήσουν το κοινό στα περιβαλλοντικά προβλήµατα και τα σηµαντικά

προγράµµατα που εκτελούνται ή σχεδιάζονται.

• Να αναπτύξουν µια πιο λεπτοµερή γενική πληροφόρηση, η οποία θα επιτρέψει τη

συνολική θεώρηση των κύριων προβληµάτων, τη δυνατότητα αντιµετώπισής τους και

την αντίστοιχη επείγουσα ανάγκη για τα µέτρα που πάρθηκαν ή θα παρθούν.

• Να ενθαρρύνουν τη δραστηριοποίηση του θεσµού της οικογένειας και των ενώσεων

που ασχολούνται µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση των παιδιών ιδιαίτερα στα πλαίσια

της προσχολικής τους εκπαίδευσης.

• Να προσδώσουν στο σχολείο ένα κεντρικό ρόλο στο σύνολο της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης και να διοργανώσουν γι' αυτόν το σκοπό µια συστηµατική δράση στην

πρωτοβάθµια και τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση.

• Να επεκτείνουν τα προγράµµατα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στις ανώτερες

βαθµίδες εκπαίδευσης.

• Να εδραιώσουν τα µέσα και τις µεθόδους για µια ενδοϋπηρεσιακή επιµορφωτική

πολιτική που θα επιτρέψει τη συµπληρωµατική και ειδικότερα την πρακτική κατάρτιση,

την οποία µπορεί να χρειασθούν όσοι, από διάφορες θέσεις στο δηµόσιο ή ιδιωτικό

τοµέα, ασκούν αρµοδιότητες σχετιζόµενες µε το περιβάλλον.

• Να επιδιώξουν, µέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τη σταδιακή αλλαγή των

στάσεων και συµπεριφορών, ούτως ώστε να προκαλέσουν τη συνειδητοποίηση όλων

των πολιτών σε ό,τι αφορά στις ευθύνες τους στο σχεδιασµό, την επεξεργασία και την

εφαρµογή εθνικών ή διεθνών περιβαλλοντικών προγραµµάτων.

• Να συµβάλλουν, συνεπώς, στην αναζήτηση µιας νέας ηθικής, στηριγµένης στο σε-

βασµό της φύσης, του ανθρώπου και της αξιοπρέπειας του, του µέλλοντος του και στην

ανάγκη για µια προσιτή σε όλους ποιότητα ζωής, σε ένα γενικότερο κλίµα προσωπικής

συµµετοχής.

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO:

• να παράσχει τεχνική βοήθεια στα Κράτη-Μέλη, που δεν διαθέτουν ακόµη εθνικό

σύστηµα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, για το σχεδιασµό και την εκτέλεση ενός κατάλ-

ληλου προγράµµατος, σχετικά µε αυτό το πρόβληµα,

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗΣ

ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο.

Οργανωτική δοµή.

Πρόταση Ν° 6:

Προτείνεται στα Κράτη-Μέλη στα πλαίσια του δυνατού, να ενισχύσουν ή να δηµιουργή-

σουν τις κατάλληλες οργανωτικές δοµές, οι οποίες µεταξύ άλλων θα έχουν τα λειτουρ-

γικά χαρακτηριστικά που αναφέρονται παρακάτω. Θα ανήκει στην κάθε κυβέρνηση η

δικαιοδοσία του καθορισµού της φύσης αυτής της δοµής, η οποία µπορεί να περιλαµβά-

νει εκπροσώπους τόσο των εκπαιδευτικών, όσο και των επιφορτισµένων µε την προστα-

σία του περιβάλλοντος Αρχών, διδάσκοντες διαφόρων εκπαιδευτικών βαθµίδων, Οργα-

νισµούς που ασχολούνται -σε εθνικό επίπεδο- µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση και τα

Μ.Μ.Ε. Ανάµεσα στις λειτουργίες της δοµής αυτής θα είναι:

• Να διευκολύνει τις επαφές µε την UNESCO, το UNEP και τους άλλους Οργανισµούς

που ασχολούνται µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

• Να συντονίζει τις πρωτοβουλίες στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Να αναλάβει το ρόλο ενός συµβουλευτικού οργάνου για την περιβαλλοντική εκπαί-

δευση σε κυβερνητικό επίπεδο.

• Να παίξει το ρόλο ενός κέντρου τεκµηρίωσης και πληροφόρησης στην περιβαλλο-

ντική εκπαίδευση και κατάρτιση.

• Να αναπτύξει µέσα στις διάφορες κοινωνικές και επαγγελµατικές οµάδες τη γνώση

και πληροφόρηση σχετικά µε τα ζητήµατα που συνδέονται µε την περιβαλλοντική εκπαί-

δευση στη χώρα.

• Να δηµιουργήσει σχέσεις συνεργασίας µεταξύ των οργανώσεων και φορέων της

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, οµάδων πολιτών και των επιστηµονικών, ερευνητικών

και εκπαιδευτικών οργανώσεων.

• Να διευκολύνει τη συχνότερη επαφή µεταξύ των διευθυντικών και πολιτικών στελε-

χών αυτών των οργανώσεων και οµάδων.

• Να παρέχει τα πλαίσια και τις κατευθυντήριες αρχές για τη δηµιουργία επιτροπών

περιβαλλοντικής δράσης σε όλη τη χώρα.

• Να εκτιµήσει την ανάγκη για έρευνα, ανάπτυξη και αξιολόγηση στην περιβαλλοντική

εκπαίδευση.

• Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει την συµµετοχή των προγραµµάτων περιβαλλοντι-

κής εκπαίδευσης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, µεταξύ αυτών και των εθελοντι-

κών οµάδων.

Η δοµή αυτή θα στόχευε στην προσαρµογή των προτάσεων της ∆ιακυβερνητικής ∆ιά-

σκεψης της UNESCO για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, στις εθνικές και τοπικές συν-

θήκες, καθώς και στη βοήθεια προς τις κυβερνήσεις για την εφαρµογή των προτάσεων.

Προτείνεται, επίσης, στην UNESCO µε τη συνεργασία του UNEP να διευκολύνει, εάν και

εφόσον υπάρχει ανάγκη, να δηµιουργήσει µια δοµή όπως αυτή αναλύθηκε παραπάνω,

στις χώρες όπου αυτή δεν υφίσταται ακόµη.

Πρόταση Ν° 7:

1. - Εφόσον η περιβαλλοντική εκπαίδευση µπορεί να προωθήσει τη διατήρηση και τη

βελτίωση της βιόσφαιρας, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ανθρώπων όπως

και προστατεύοντας τα οικοσυστήµατα, η ∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-Μέλη, η περι-

βαλλοντική εκπαίδευση να στοχεύει στην δηµιουργία ενηµέρωσης, στάσεων συµπερι-

φορών και αξιών, που να κατευθύνονται στην προστασία της βιόσφαιρας βελτιώνοντας

την ποιότητα ζωής παντού, όπως επίσης στη διασφάλιση των ηθικών αξιών, της πολιτι-

στικής και φυσικής κληρονοµιάς, συµπεριλαµβανοµένων ιερών χώρων, ιστορικών ση-

µείων, έργων τέχνης, µνηµείων και τοπίων, ανθρωπίνου και φυσικού περιβάλλοντος,

καθώς και της πανίδας, της χλωρίδας και των ανθρώπινων οικισµών.

2. - Για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων, η ∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-

Μέλη τη δηµιουργία από τις αρµόδιες αρχές, µιας εξειδικευµένης µονάδας που θα

βρίσκεται στην υπηρεσία των περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών και θα αναφέρεται:

• στην κατάρτιση των εισηγητών στους περιβαλλοντικούς τοµείς.

• στη κατάρτιση σχολικών προγραµµάτων, συµβατών µε τις ανάγκες του περιβάλλο-

ντος σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσµιο επίπεδο.

• στην προετοιµασία βιβλίων και επιστηµονικών εργασιών αναφοράς, που είναι απα-

ραίτητα για τη δηµιουργία βελτιωµένων προγραµµάτων.

στην επεξεργασία εκπαιδευτικών µεθόδων και µέσων, συµπεριλαµβανοµένων των

οπτικοακουστικών βοηθητικών µέσων, που απαιτούνται για την επεξήγηση και εκλάΐκευ-

ση των περιβαλλοντικών σχεδίων και προγραµµάτων.

3. - Η ∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-Μέλη την αποχή από ενέργειες που θα παραµόρ-

φωναν το περιβάλλον ή θα απειλούσαν την ανθρώπινη ύπαρξη, υγεία ή οικονοµική κατάσταση.

4. - Η ∆ιάσκεψη προτείνει την ενθάρρυνση των Κρατών-Μελών για τη δηµιουργία τοπι-

κών ενώσεων που θα προωθούσαν την προστασία του περιβάλλοντος και θα συµµετεί-

χαν σε προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τόσο σε διάφορα κοινωνικά και

επαγγελµατικά επίπεδα, όσο και στο επίπεδο της λήψης αποφάσεων.

5. - Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα µιας κοινής γλώσσας για τη διευκόλυνση της

επικοινωνίας σε ό,τι αφορά στην αντιµετώπιση περιβαλλοντικών ζητηµάτων, η ∆ιάσκεψη

προτείνει στην UNESCO, µε τη συνεργασία UNEP και άλλων Οργανισµών, την προώθηση

της τυποποίησης της περιβαλλοντικής ορολογίας, µέσω της σύνταξης ενός πολύ - γλωσ-

σικού λεξιλογίου που θα πρέπει να εκδοθεί στις γλώσσες εργασίας του Οργανισµού

Ηνωµένων Εθνών και των εξειδικευµένων του φορέων.

6. - θεωρώντας ότι είναι απαραίτητη η διατήρηση της ανθρώπινης και πολιτισµικής

κληρονοµιάς, καθώς και των διακριτικών χαρακτηριστικών των διαφόρων πολιτισµών, η

∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-Μέλη κάθε δυνατή προσπάθεια να στοχεύει στη διατή-

ρηση αυτής της κληρονοµιάς, εισάγοντας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση τη διδασκα-

λία της πολιτισµικής κληρονοµιάς.

7. - Η ∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-Μέλη να λάβουν υπόψη τους τη θετική και εµπλου-

τιστική επίδραση των ηθικών αξιών στην ανάπτυξη των προγραµµάτων περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης.

Σε ποιους πρέπει να απευθύνεται η περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 8:

Η ∆ιάσκεψη,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να λάβουν υπόψη τους, τα παρακάτω:

• Εκπαίδευση του ευρέως κοινού: -Πρέπει να παρέχεται σε κάθε ηλικία και σε όλα τα

επίπεδα σχολικής εκπαίδευσης, σε διδασκόµενους και διδάσκοντες και στο πλαίσιο

διαφόρων εξωσχολικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε νέους και

ενήλικες, συµπεριλαµβανοµένων των ατόµων µε ειδικές ανάγκες. Οι µη κερδοσκοπικοί

(εθελοντικοί) Οργανισµοί µπορούν να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο γι αυτόν το σκοπό.

• Εκπαίδευση ιδιαίτερων επαγγελµατικών ή κοινωνικών οµάδων. Επικεντρώνεται, ιδιαί-

τερα σ' αυτούς των οποίων οι δραστηριότητες και η επιρροή έχουν σηµαντική επίδραση

στο περιβάλλον. Για παράδειγµα, µηχανικοί, αρχιτέκτονες, διοικητικοί υπάλληλοι και

σχεδιαστές, βιοµήχανοι, συνδικαλιστές, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και αγρότες. Ποι-

κίλα επίπεδα της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης πρέπει να συνδράµουν σε αυτήν την

κατάρτιση.

• Επιµόρφωση ειδικών επαγγελµατιών και επιστηµόνων: αυτή η εκπαίδευση αφορά

όσους εργάζονται σε εξειδικευµένα προβλήµατα του περιβάλλοντος, όπως, βιολόγοι,

οικολόγοι, υδρολόγοι, τοξικολόγοι, εδαφολόγοι, λιµνολόγοι, αγρονόµοι, δασολόγοι, αρ-

χιτέκτονες τοπίου, ωκεανογράφοι, µετεωρολόγοι, και υγιεινολόγοι. Είναι σηµαντικό η

εκπαίδευση των επιστηµόνων να περιέχει µια διεπιστηµονικήδιάσταση.

Η Περιβαλλοντική εκπαίδευση για το ευρύ κοινό.

Πρόταση Ν° 9:

Η ∆ιάσκεψη,

Λαµβάνοντας υπόψη την ανάγκη προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης τα οποία

θα προωθήσουν την γνώση του ευρέως κοινού σχετικά µε το περιβάλλον του και τους

κινδύνους στους οποίους αυτό µπορεί να εκτεθεί,

∆ιαπιστώνοντας τη σπουδαιότητα της ενεργού συµµετοχής του ευρέως κοινού στην

επίλυση των περιβαλλοντικών προβληµάτων της σύγχρονης κοινωνίας:

• Καλεί το Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO να επεξεργασθεί πρότυπα προγραµµάτων

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που να απευθύνονται στο ευρύ κοινό, µε το στόχο να

δοθούν στους πολίτες επαρκείς γνώσεις και πληροφορίες, διευκολύνοντας τους να

συµµετάσχουν στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στο περιβάλλον τους, κ α ι

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να συµπεριλάβουν στις περιβαλλοντικές εκπαιδευτικές

στρατηγικές των χωρών τους, την προετοιµασία προγραµµάτων που παρέχουν τις πλη-

ροφορίες σχετικά µε τις παρούσες ή προβλεπόµενες δραστηριότητες µε τεράστιες πι-

θανές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τέτοιου είδους προγράµµατα θα έπρεπε παράλλη-

λα, να τονίζουν τη σπουδαιότητα της συµµετοχής του ευρέως κοινού και των Μη Κυβερ-

νητικών Οργανισµών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα προγράµµατα θα έπρεπε

επίσης να εκθέτουν τις πιθανές λύσεις στα θεωρούµενα προβλήµατα και να στοχεύουν

την ανάπτυξη υπεύθυνης στάσης από τους συµµετέχοντες.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση των επαγγελµατιών.

Πρόταση Ν° 10:

Η ∆ιάσκεψη προτείνει στα Κράτη-Μέλη η κατάρτιση των επαγγελµατιών, όπως, οικονο-

µολόγων, διοικητών επιχειρήσεων, αρχιτεκτόνων, υπευθύνων σχεδιασµών, δασικών δια-

χειριστών, µηχανικών, τεχνικών και άλλων, των οποίων οι δραστηριότητες, παρόλο που

δεν αφορούν αποκλειστικά στον τοµέα του περιβαλλοντικού σχεδιασµού και διαχείρι-

σης, έχουν τεράστια άµεση ή έµµεση επίδραση στο περιβάλλον -να περιλαµβάνει έναν

κοινό πυρήνα διεπιστηµονικών περιβαλλοντικών σπουδών, που θα αφορούν τόσο στο

φυσικό, όσο και στο ανθρώπινο περιβάλλον, και θα σχετίζονται µε την επαγγελµατική

τους δραστηριότητα. Εξάλλου, ιδιαίτερη προσοχή θα έπρεπε να δοθεί στην ανάπτυξη

κατάλληλων µεθοδολογιών και θεσµικών κανονισµών, για το σκοπό αυτό.

Πρόταση Ν° 11:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι οι δραστηριότητες πολλών επαγγελµατιών (όπως µηχανικών, αρχιτε-

κτόνων, διοικητικών και υπευθύνων σχεδιασµού κάθε τοµέα) έχουν µεγάλη επίδραση

στο περιβάλλον.

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη την κατάρτιση των ατόµων αυτών µε την παροχή µιας περαι-

τέρω περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η οποία πρέπει να είναι το λιγότερο δύο ειδών:

1. - Εµβριθής συµπληρωµατική και ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση ή προγράµµατα διαρ-

κούς εκπαίδευσης που θα επιτρέψουν τη στενότερη επαφή των επαγγελµατικών οµά-

δων σε διεπιστηµονική βάση (η µεθοδολογία για την οποία θα χρειαστεί περαιτέρω

επεξεργασία, καθώς και τις κατάλληλες θεσµικές διευθετήσεις).

- Μεταπτυχιακά προγράµµατα που απευθύνονται σε ένα ήδη εξειδικευµένο επιστη-

µονικό προσωπικό. θεωρείται ότι µία αποτελεσµατική µέθοδος κατάρτισης συνίσταται

στην µέθοδο επίλυσης προβλήµατος, µε βάση µια διευρυµένη διεπιστηµονική οµάδα.

Αυτό θα συµβάλλει στη δηµιουργία επαγγελµατιών που παράλληλα µε την εξάσκηση των

αρχικών τους ειδικοτήτων, έχοντας λάβει µια διεπιστηµονική κατάρτιση θα έχουν απο-

κτήσει την ικανότητα να εργάζονται ως µέλη µιας διεπιστηµονικής οµάδας. Αυτοί οι

επιστήµονες θα µπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως "περιβαλλοντικοί ολοκληρωτές" ή

"ολοκληρωτές", διακρινόµενοι από τους "γενικούς" ή τους "ειδικούς" επιστήµονες.

Περιεχόµενα και Μέθοδοι.

Πρόταση Ν° 12:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι:

• Οι ιδιαίτεροι επιστηµονικοί κλάδοι που µπορούν να επηρεάσουν τα περιβαλλοντικά

ζητήµατα, συχνά διδάσκονται ξεχωριστά και πιθανόν να τείνουν να παραµελούν ή να µη

δίνουν την πρέπουσα σηµασία στα περιβαλλοντικά προβλήµατα.

• Και οι ιδιαίτερες και χωριστές (πολυεπιστηµονικές) και οι διεπιστηµονικές προσεγ-

γίσεις µπορούν να συνεισφέρουν ανάλογα µε τις συγκυρίες, στις υπό κατάρτιση οµάδες

και τα επίπεδα ηλικιών.

• Οι διδακτικές µέθοδοι που απαιτούνται για κάθε µορφή προσέγγισης βρίσκονται ακόµη

στο στάδιο της επεξεργασίας,

• Η ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα υπάρχοντα αναλυτικά προ-

γράµµατα και στα προγράµµατα διδασκαλίας είναι συχνά αργή,

• Τα κριτήρια βάσει των οποίων καθορίζεται το περιεχόµενο των προγραµµάτων περι-

βαλλοντικής εκπαίδευσης και των αναλυτικών προγραµµάτων επίσης χρειάζονται πε-

ραιτέρω επεξεργασία.

• Οι κοινωνικο-οικονοµικές συνθήκες καθορίζουν διαφορετικές εκπαιδευτικές πλευρές,

• Οι ιστορικές και πολιτισµικές καταστάσεις επίσης απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.

• Ορισµένα τµήµατα της κοινωνίας -όπως, αγρότες, κάτοικοι αγροτικών περιοχών,

διευθυντές, βιοµηχανικοί εργάτες και γονείς- έχουν ανάγκη ιδιαίτερα διαµορφωµένων

και προσαρµοσµένων σε αυτά, προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Στην πλειονότητα, αν όχι στο σύνολο των αναλυτικών προγραµµάτων και των προ-

γραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η διδασκαλία των οικολογικών θεµάτων δια-

δραµατίζει ένα θεµελιωδώς σηµαντικό ρόλο.

• Η διεπιστηµονική προσέγγιση είναι απαραίτητη για την βελτίωση της περιβαλλοντι-

κής εκπαίδευσης.

• Η διεπιστηµονική προσέγγιση δεν είναι εφικτή χωρίς την ενεργό συµµετοχή των

διδασκόντων.

• Η διεπιστηµονική ή ολοκληρωµένη προσέγγιση δε µπορεί να είναι αποτελεσµατική

χωρίς την ταυτόχρονη δηµιουργία παιδαγωγικών υλικών.

• Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει κατά προτίµηση να προσανατολίζεται στην

επίλυση των προβληµάτων (προσέγγιση επίλυσης προβλήµατος) και να αναζητά ευκαι-

ρίες για δράση (προσέγγιση προσανατολισµένη στη δράση).

• Είναι απαραίτητη η σχετική µε αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις, απόψεις και

µεθόδους έρευνα για την εξασφάλιση µιας υγιούς βάσης για τη διαµόρφωση των αναλυ-

τικών προγραµµάτων και των προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Οι θεσµοί για τέτοιου είδους έρευνα, ανάλογα µε την περίπτωση απαιτούν δηµιουρ-

γία, ανάπτυξη ή υποστήριξη

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη

• Οι αρµόδιες αρχές να αναλάβουν να ξεκινήσουν, να συνεχίσουν και να ενδυναµώ-

σουν -όπως οι περιστάσεις το απαιτούν- προσπάθειες για την ενσωµάτωση των περι-

βαλλοντικών ζητηµάτων σε διάφορους επιστηµονικούς τοµείς και αντικείµενα του τυπι-

κού εκπαιδευτικού συστήµατος.

• Στα ιδρύµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης να δοθεί η απαραίτητη ευελιξία δράσης,

διευκολύνοντας τα έτσι να συµπεριλάβουν στα ήδη υπάρχοντα προγράµµατα, κατάλλη-

λα στοιχεία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και να δηµιουργήσουν νέα περιβαλλοντι-

κά προγράµµατα, που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις µιας διεπιστηµονικής προσέγγι-

σης και µεθοδολογίας.

• Οι αρµόδιες αρχές να επεξεργαστούν τα κριτήρια τα οποία θα αποτελέσουν την

βάση του περιβαλλοντικούπεριεχοµένου του προγράµµατος που θα προσφέρεται σε

µαθητές και σπουδαστές, σύµφωνα µε τις ατοµικές τους ανάγκες και λαµβάνοντας υπό-

ψη τοπικούς, κοινωνικούς, επαγγελµατικούς και άλλους παράγοντες.

Στο πλαίσιο των διαφόρων ατοµικών συστηµάτων, θα πρέπει να παρέχεται ενθάρ-

ρυνση και υποστήριξη στις διάφορες επιστήµες µε την αναγνώριση της ιδιαίτερης προ-

σφοράς τους στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και µε απόδοση της κατάλληλης προτε-

ραιότητας. Στους υπεύθυνους σχεδιασµού και εκπόνησης των προγραµµάτων γενικής

και επαγγελµατικής εκπαίδευσης, θα πρέπει επίσης να παρέχεται ενθάρρυνση και υπό-

στήριξη, µε σκοπό τη συνεργασία και το συντονισµό µεταξύ των διαφόρων τοµέων και

την επίτευξη των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων.

• Να εξετάσουν τη δυνατότητα κατάλληλων ιδρυµάτων να εκπονήσουν έρευνες σχετι-

κά µε την ανάπτυξη προγραµµάτων και σχεδίων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και να

ενθαρρύνουν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες, συµπεριλαµβανοµένης και της συνεργα-

σίας µεταξύ των διαφόρων θεσµικών οργάνων.

• Οι αρµόδιες αρχές να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των αναλυτικών προγραµµάτων,

ανάλογα µε τις ιδιαίτερες ανάγκες περιοχών, αστικών και αγροτικών, κοινωνικής, ιστο-

ρικής ή πολιτιστικής σηµασίας, καθώς και σύµφωνα µε τις ανάγκες ορισµένων ιδιαίτε-

ρων οµάδων, όπως αγροτών, εργατών της βιοµηχανίας και των γονιών.

• Οι φορείς που εµπλέκονται στη διαδικασία ανάπτυξης προγραµµάτων περιβαλλοντι-

κής εκπαίδευσης, προγραµµάτων διδασκαλίας και παραγωγής παιδαγωγικού υλικού για

την περιβαλλοντική εκπαίδευση, να µελετήσουν τα προβλήµατα που συνδέονται µε τα

µεµονωµένα µαθήµατα, τις πολυεπιστηµονικές και διεπιστηµονικές προσεγγίσεις. Να

λάβουν υπόψη την καταλληλότητα κάθε προσέγγισης στις διάφορες καταστάσεις και

στις οµάδες µαθητευοµένων και να εξακριβώσουν την πιο αποτελεσµατική συµβολή,

λ.χ. των φυσικών επιστηµών, των κοινωνικών επιστηµών και της τεχνολογίας.

• Ότι στο πλαίσιο όλων των προσεγγίσεων, θα δίνεται πλήρης και επαρκής προσοχή

στη διδασκαλία των οικολογικών εννοιών, των συστηµάτων της ατµόσφαιρας, λιθόσφαι-

ρας, υδρόσφαιρας και βιόσφαιρας και στις σχετικές κοινωνικο-οικονοµικές απόψεις.

• Οι σχετικοί φορείς θα πρέπει να ενθαρρυνθούν νααναλάβουν προγράµµατα αρχικής

και ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης και επιµόρφωσης για διδάσκοντες, παραγωγή εκπαι-

δευτικών υλικών και διάδοση της πληροφορίας.

• Τα προγράµµατα έρευνας και ανάπτυξης προγραµµάτων θα πρέπει κατά προτίµηση

να κατευθύνονται προς τη λύση προβληµάτων και ανάληψη δράσης.

• Σε τοµείς ειδικού ενδιαφέροντος για την πολιτισµική και ιστορική κληρονοµιά, οι

πολιτικές της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης θα πρέπει να συνοδεύονται από θετικές

στρατηγικές για την κοινωνικο-οικονοµική ανάπτυξη.

Πρόταση Ν° 13:

Η ∆ιάσκεψη

Θεωρώντας ότι:

• τα Πανεπιστήµια -ως κέντρα έρευνας, διδασκαλίας και κατάρτισης εξειδικευµένου

προσωπικού, για την ικανοποίηση των εθνικών αναγκών- πρέπει να ασχοληθούν µε αυ-

ξανόµενο ρυθµό µε την έρευνα για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την κατάρτιση

εµπειρογνωµόνων της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης, κ α ι

• η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα κολέγια και στα πανεπιστήµια θα διαφοροποιηθεί

σηµαντικά από την παραδοσιακή εκπαίδευση, καθώς θα παρέχει στους σπουδαστές τις

απαραίτητες βασικές γνώσεις, προκειµένου η µελλοντική επαγγελµατική τους δραστη-

ριότητα να ωφελήσει το περιβάλλον τους.

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

• να καταγράψουν τις δυνατότητες των πανεπιστηµίων, να διεξάγουν έρευνα και ιδιαί-

τερα βασική έρευνα σχετικά µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση,

• να αναγνωρίσουν το γεγονός, ότι, εκτός από την υιοθέτηση της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης µε τη µορφή ενός µαθήµατος, η διεπιστηµονική αντιµετώπιση βασικών

προβληµάτων της αλληλεπίδρασης µεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος είναι απαραί-

τητη για τους σπουδαστές κάθε τοµέα, όχι µόνον των φυσικών και τεχνικών επιστηµών,

αλλά παράλληλα των κοινωνικών επιστηµών και της τέχνης, καθώς οι σχέσεις µεταξύ

φύσης, τεχνολογίας και κοινωνίας σηµαδεύουν και καθορίζουν την εξέλιξη ενός κοινω-

νικού συνόλου,

• να δηµιουργήσουν διάφορα διδακτικά βοηθήµατα και εγχειρίδια για τις θεωρητικές

βάσεις της προστασίας του περιβάλλοντος σε όλους τους εξειδικευµένους τοµείς που

θα συντάσσονταν το συντοµότερο δυνατόν από καταξιωµένους επιστήµονες,

• να αναπτύξουν στενή συνεργασία µεταξύ διαφόρων πανεπιστηµιακών ιδρυµάτων

(σχολές, τµήµατα κ.λ.π.), µε τον κοινό σκοπό της κατάρτισης των ειδικών της περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης.

• Μια τέτοια συνεργασία θα πρέπει να λάβει διαφορετικές µορφές που να ανταποκρί-

νονται στη δοµή της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης σε κάθε χώρα, αλλά θα πρέπει να

συνδυάζει τα αντικείµενα διαφόρων περιοχών της επιστήµης, όπως, της φυσικής, της

χηµείας, της βιολογίας, της οικολογίας, της γεωγραφίας, των κονωνικο-οικονοµικών

σπουδών, της ηθικής, των επιστηµών της αγωγής, της αισθητικής εκπαίδευσης, κλπ.

Πρόταση Ν° 14:

Η ∆ιάσκεψη,

Συστήνει στα Κράτη- Μέλη:

• Τα προγράµµατα που απευθύνονται στους µαθητές της επαγγελµατικής και τεχνι-

κής εκπαίδευσης να περιλαµβάνουν πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές αλλαγές που

απορρέουν από τη µελλοντική περιβαλλοντική δραστηριότητα τους. Αυτή η τροποποιη-

µένη επαγγελµατική εκπαίδευση θα έπρεπε να τονίζει τη σχέση του ανθρώπου και του

κοινωνικού, φυσικού και πολιτισµικού του περιβάλλοντος και να ενισχύει την επιθυµία

για τη βελτίωση του περιβάλλοντος µέσω του επηρεασµού της διαδικασίας λήψης απο-

φάσεων.

• Ιδιαίτερη έµφαση πρέπει να δοθεί στην επαγγελµατική τεχνική εκπαίδευση για: (α)

τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κάθε επαγγελµατικής δραστηριότητας (β) τη συνολική

επίπτωση των επαγγελµατικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Οι στόχοι αυτοί θα

µπορούσαν να επιτευχθούν:

• µε την ενσωµάτωση περιβαλλοντικών στόχων στην κατάρτιση των ήδη απασχολού-

µενων κ α ι

• µε την ενσωµάτωση περιβαλλοντικών θεµάτων από το ξεκίνηµα της επαγγελµατικής

τεχνικής εκπαίδευσης.

Καλεί την UNESCO:

• να λάβει, σε συνεργασία µε το UNEP και άλλα αρµόδια όργανα των Ηνωµένων Εθνών,

τα απαραίτητα µέτρα ούτως ώστε η περιβαλλοντική εκπαίδευση να τύχει της δέουσας

προσοχής στον τοµέα της επαγγελµατικής κατάρτισης και ιδιαίτερα κατά την προετοι-

µασία των προγραµµάτων της.

Πρόταση Ν° 15:

Η ∆ιάσκεψη,

Εκτιµώντας ότι το εργασιακό περιβάλλον συνιστά ένα τοπικό περιβάλλον, που επιδρά

όσους επηρεάζονται από αυτό, τόσο φυσιολογικά , όσο και κοινωνικά και ψυχολογικά,

Θεωρώντας το εργασιακό περιβάλλον, ως φυσικό µέσο εκµάθησης, για ένα µεγάλο

τµήµα του ενήλικου πληθυσµού και συνεπώς ως ένα τέλειο σηµείο αφετηρίας για την

περιβαλλοντική εκπαίδευση ενηλίκων.

Θεωρώντας ότι η καθολική σηµασία του εργασιακού περιβάλλοντος το καθιστά επιθυ-

µητό για την εισαγωγή αυτών των πλευρών της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην πρω-

τοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση, καθώς επίσης στην µετασχολική εκπαίδευση

και την εκπαίδευση των ενηλίκων,

Κάνοντας αναφορά στις εργασίες του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας στον τοµέα αυτό,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη την υιοθέτηση των ακολούθων στόχων, ως κατευθυντήριων

αρχών για τη χάραξη πολιτικής σχετικής µε την εκπαίδευση για το εργασιακό περιβάλλον:

• Οι µαθητές της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης πρέπει να εφοδιά-

ζονται µε µία γενική γνώση του εργασιακού περιβάλλοντος και των προβληµάτων του,

• η εκπαίδευση ιδιαίτερων επαγγελµάτων, πρέπει να περιλαµβάνει γνώσεις σχετικές

µε το εργασιακό περιβάλλον κάθε επαγγέλµατος, συµπεριλαµβανοµένων των πληροφο-

ριών για τα υγειονοµικά πρότυπα ως προς τα επιτρεπτά όρια περιβαλλοντικής ρύπαν-

σης, θορύβου, δονήσεων, ακτινοβολίας και άλλων παραγόντων που επηρεάζουν τον

άνθρωπο, καθώς και για το σύστηµα µέτρησης του µεγέθους τους. Θα έπρεπε επίσης,

να εξασφαλιστεί η διαρκής εκπαίδευση σε αυτόν τον τοµέα.

• οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων, οι σύµβουλοι και τα άλλα άτοµα που έχουν

σηµαντική επιρροή στο εργασιακό περιβάλλον θα έπρεπε να εκπαιδευτούν κατάλληλα,

ώστε να συνειδητοποιήσουν τα προβλήµατα του εργασιακού περιβάλλοντος, να προτεί-

νουν λύσεις και τρόπους εφαρµογής τους. Θα έπρεπε επίσης, να έχουν τη δυνατότητα

της εξειδίκευσης και της περαιτέρω εκπαίδευσης.

• θα έπρεπε να παρέχεται εκπαίδευση στους εργαζόµενους, δίνοντας τους έτσι τη

δυνατότητα να λάβουν γνώσεις για το εργασιακό τους περιβάλλον που θα αποδειχθούν

χρήσιµες για το επάγγελµα τους,

• τα άτοµα που έχουν αναλάβει την διδασκαλία των υπολοίπων, σχετικά µε τα προβλή-

µατα του εργασιακού περιβάλλοντος, θα έπρεπε να λάβουν κατάλληλη εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 16:

Η ∆ιάσκεψη

Εκτιµώντας την τεράστια δυνατότητα των καταναλωτών να επηρεάζουν έµµεσα, µέσω

της ατοµικής και συλλογικής καταναλωτικής τους συµπεριφοράς, τα αποτελέσµατα της

κατανάλωσης στο περιβάλλον και στη χρήση των παγκοσµίων φυσικών πόρων,

Θεωρώντας ότι αυτοί που παράγουν και διαφηµίζουν αγαθά είναι υπεύθυνοι των άµεσων

και έµµεσων επιπτώσεων τους στο περιβάλλον,

Αναγνωρίζοντας την τεράστια επιρροή των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας στην κατανα-

λωτική συµπεριφορά του ατόµου, ιδιαίτερα µέσω των εµπορικών προγραµµάτων και των

διαφηµίσεων,

Θεωρώντας, τέλος, το αυξανόµενο ενδιαφέρον των Οργανώσεων Καταναλωτών και το

σπουδαίο ρόλο που µπορούν να διαδραµατίσουν στην εκπαίδευση των καταναλωτών

σχετικά µε την περιβαλλοντικά επιζήµια συµπεριφορά και την αλόγιστη χρήση των κατα-

ναλωτικών αγαθών,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

• να ενθαρρύνουν τις εθνικές Οργανώσεις Καταναλωτών, τους παραγωγούς και τους

καταναλωτές εν γένει, να δώσουν περισσότερη προσοχή στην περιβαλλοντικά επιζήµια

καταναλωτική συµπεριφορά και την πιθανή επιβλαβή και αλόγιστη χρήση των καταναλω-

τικών αγαθών. Ιδιαίτερα, οι καταναλωτές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τους πιθα-

νούς µηχανισµούς που επηρεάζουν την παραγωγή τέτοιων αγαθών,

• να ενθαρρύνουν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας να συνειδητοποιήσουν τον εκπαι-

δευτικό τους ρόλο στη διαµόρφωση της καταναλωτικής συµπεριφοράς, προκειµένου να

αποθαρρύνουν την κατανάλωση αγαθών που µπορεί να είναι επιζήµια για το περιβάλλον,

• να µεριµνήσουν, ούτως ώστε οι αρµόδιες εκπαιδευτικές αρχές να ενθαρρύνουν την

εισαγωγή των ζητηµάτων αυτών στα προγράµµατα της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης.

Κατάρτιση του προσωπικού.

Πρόταση Ν° 17:

Η ∆ιάσκεψη

Εκτιµώντας την ανάγκη να κατανοήσουν όλοι οι διδάσκοντες τη σπουδαιότητα της περι-

βαλλοντικής έµφασης στη διδασκαλία τους

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

• να εισαγάγουν τις περιβαλλοντικές επιστήµες και την περιβαλλοντική εκπαίδευση

στα προγράµµατα αρχικής κατάρτισης των διδασκόντων,

• να παράσχουν στο προσωπικό της εκπαίδευσης των διδασκόντων την απαιτούµενη

βοήθεια, κ α ι

• να φροντίσουν, ώστε οι διδάσκοντες να λάβουν κατάλληλη περιβαλλοντική κατάρτι-

ση, σχετική µε την περιοχή, αστική είτε αγροτική στην οποία πρόκειται να εργαστούν.

Πρόταση Ν° 18:

Η ∆ιάσκεψη

Εκτιµώντας ότι η σπουδαιότητα της ενδουπηρεσιακής επιµόρφωσης υπογραµµίζεται από

το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των σηµερινών διδασκόντων έλαβαν το πτυχίο

τους σε µια εποχή που η περιβαλλοντική εκπαίδευση αγνοούνταν και συνεπώς δεν έλα-

βαν επαρκή γνώση των περιβαλλοντικών ζητηµάτων και της µεθοδολογίας της περιβαλ-

λοντικήςεκπαίδευσης,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

• να λάβουν τα απαραίτητα µέτρα, ώστε να προσφέρουν περιβαλλοντική εκπαίδευση

σε όλους τους απασχολούµενους εκπαιδευτικούς που τη χρειάζονται,

• η πραγµατοποίηση και η ανάπτυξη της ενδουπηρεσιακής επιµόρφωσης, συµπερι-

λαµβανοµένης και της πρακτικής κατάρτισης στην περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει

να γίνει σε στενή συνεργασία µε επαγγελµατικούς οργανισµούς επιµόρφωσης των δι-

δασκόντων, τόσο σε διεθνές, όσο και σε εθνικό επίπεδο,

• η ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση να λάβει υπόψη της την περιοχή (αστική ή αγροτική),

όπου εργάζονται οι διδάσκοντες.

Προτείνει στην UNESCO:

να προωθήσει τη διάδοση των ιδεών, των προγραµµάτων και του διδακτικού υλικού που

απαιτείται για την ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση των διδασκόντων.

Παιδαγωγικό Υλικό.

Πρόταση Ν° 19:

Θεωρώντας ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση µπορεί να είναι περισσότερο αποτελε-

σµατική εάν διατεθούν σ' αυτήν τα απαιτούµενα διδακτικά βοηθήµατα και παιδαγωγικά

υλικά,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

• να διαµορφώσουν τις βασικές αρχές για την προετοιµασία πρωτότυπων εγχειριδίων

και κειµένων προς ανάγνωση, για χρήση σε όλα τα επίπεδα των τυπικών και άτυπων

εκπαιδευτικών συστηµάτων,

• κατά την παραγωγή χαµηλού κόστους διδακτικών βοηθηµάτων και παιδαγωγικού υλι-

κού, πρέπει να αξιοποιηθούν στο έπακρο τα υπάρχοντα ντοκουµέντα και τα αποτελέ-

σµατα της εκπαιδευτικής έρευνας. Πρέπει να αξιολογηθεί το υπάρχον διδακτικό υλικό

και να παραχθούν, αν κριθεί απαραίτητο, νέα διδακτικά βοηθήµατα για την περιβαλλοντι-

κή εκπαίδευση.

• οι διδάσκοντες και οι διδασκόµενοι πρέπει να συµµετάσχουν στην προετοιµασία και

την προσαρµογή του παιδαγωγικού υλικού για την περιβαλλοντική εκπαίδευση,

• πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους καταρτιζόµενους εκπαιδευτικούς να κατανοή-

σουν την ευρύτερη δυνατή ποικιλία του εκπαιδευτικού υλικού και των βοηθηµάτων, µε

ιδιαίτερη προσοχή στα υλικά χαµηλού κόστους και στις δυνατότητες προσαρµογής και

αυτοσχεδιασµού σύµφωνα µε τις τοπικές συνθήκες.

∆ιάδοση των πληροφοριών.

Πρόταση Ν° 20:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας χωρίς αµφιβολία ότι η διάδοση ειδικών και γενικών γνώσεων αναφερόµε-

νων στο περιβάλλον και η αξιοποίηση της συνειδητοποίησης του κοινού σχετικάµε την

αναγκαιότητα σωστής προσέγγισης των σύνθετων περιβαλλοντικών προβληµάτων είναι

τεράστιες και ενδεχοµένως αποφασιστικής σηµασίας, τόσο για την παραπέρα οικονοµι-

κή ανάπτυξη, όσο και για την ορθολογική χρήση του φυσικού πλούτου προς όφελος των

µεµονωµένων εθνών και της ανθρωπότητας συνολικά.

Αναγνωρίζοντας το σηµαντικό ρόλο των κυβερνήσεων των χωρών στο σχεδιασµό, την

εφαρµογή και την ανάπτυξη των προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας για την περιβαλ-

λοντική εκπαίδευση, τόσο στην τυπική, όσο και στην άτυπη εκπαίδευση

α) Στρατηγικές και προγράµµατα της περιβαλλοντικής ενηµέρωσης:

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να οραµατιστούν µια εκστρατεία ενηµέρωσης του κοι-

νού, επικεντρωµένη στα σηµαντικά εθνικά και περιφερειακά περιβαλλοντικά πρόβληµα-

τα, όπως τα γλυκά νερά και να προωθήσουν τη γενική εκπαίδευση του κοινού. Η εκστρα-

τεία θα πρέπει να πραγµατοποιηθεί στα επόµενα χρόνια από διάφορα Κράτη -Μέλη σε

µια κατά το δυνατόν καλύτερα συντονισµένη κοινή δράση.

• Προτείνει στις κυβερνήσεις να στηρίξουν τις δραστηριότητες της άτυπης περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης που πραγµατοποιούνται από τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και ενώ-

σεις, µεταξύ αυτών και από οργανισµούς της νέας γενιάς.

• Προτείνει στις κυβερνήσεις να οργανώσουν ή να βοηθήσουν την οργάνωση προ-

γραµµάτων σχολικής και εξωσχολικής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, χρησιµοποιώντας

τις υπάρχουσες οργανώσεις και οργανισµούς (τόσο δηµόσιους, όσο και ιδιωτικούς), να

αναπτύξουν την ανταλλαγή σχετικού υλικού και πληροφοριών µεταξύ των δηµοσίων φο-

ρέων και των ιδιωτικών οργανισµών που ασχολούνται µε την περιβαλλοντική εκπαίδευ-

ση στον τοµέα της σχολικής και εξωσχολικής εκπαίδευσης.

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να πραγµατοποιήσουν και να αναπτύξουν προγράµµατα

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για όλα τα τµήµατα του πληθυσµού σε συνεργασία, κατά

περίπτωση, µε τις κατάλληλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να οργανώσουν µουσεία και εκθέσεις µε σκοπό να αυξή-

σουν την ενηµέρωση του κοινού σχετικά µε τα περιβαλλοντικά ζητήµατα και την περι-

βαλλοντική εκπαίδευση.

• Καλεί τον Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO να ενθαρρύνει µεταξύ των Κρατών-Με-

λών, την πιο αποτελεσµατική διάδοση της πληροφορίας σχετικά µε τις δραστηριότητες

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, των αποτελεσµάτων που επιτεύχθηκαν και τις δυνατό-

τητες να τα θέσουν σε εφαρµογή.

β) Περιβαλλοντική πληροφόρηση δια των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης:

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να ενθαρρύνουν τη διάδοση της γνώσης σχετικά µε την

προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος µε τη χρήση του Τύπου, του ραδιοφώνου και

της τηλεόρασης.

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να οργανώσουν εκπαιδευτικά προγράµµατα για δηµοσιο-

γράφους, εκδότες εφηµερίδων, παραγωγούς του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης και

άλλο σχετικό προσωπικό των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, έτσι ώστε να είναι σε θέση

να χειρίζονται κατάλληλα τα περιβαλλοντικά θέµατα και προγράµµατα και να ανταλλά-

ξουν µεταξύ των χωρών, προγράµµατα και ταινίες που ασχολούνται µε περιβαλλοντικά

ζητήµατα.

• Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να βεβαιωθούν ότι ο σχεδιασµός και ο συντονισµός των

προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης φτάνουν στους αποδέκτες τους που είναι

µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού που δεν περιλαµβάνονται στην τυπική σχολική εκπαί-

δευση, χρησιµοποιώντας, για παράδειγµα, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας µε τη συµµε-

τοχή κοινωνικών οργανώσεων.

• Προτείνει στην UNESCO, σε συνεργασία µε το UNEP, να ενθαρρύνει τις εθνικές,

περιφερειακές και διεθνείς οργανώσεις να συστήσουν ένα δίκτυο για την ανταλλαγή

πληροφοριών σχετικά µε τα εκπαιδευτικά υλικά που έχουν στη διάθεση τους τα Μ.Μ.Ε.

για κάθε περιφέρεια.

Έρευνα.

Πρόταση Ν°21:

Η ∆ιάσκεψη

Θεωρώντας ότι οι θεσµικές και εκπαιδευτικές αλλαγές που είναι απαραίτητες για την

ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα εθνικά εκπαιδευτικά συστήµατα θα

πρέπει να στηρίζονται όχι µόνο στην εµπειρία αλλά επίσης και στην έρευνα και αξιολό-

γηση που κατευθύνεται προς τη βελτίωση των αποφάσεων της εκπαιδευτικής πολιτικής,

Προτείνει σε όλα τα Κράτη-Μέλη:

Να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές και πολιτικές που θα διευρύνουν τα προγράµµατα

έρευνας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, ενσωµατώνοντας τα ευρήµατα αυτών των

ερευνών στη γενική εκπαιδευτική διαδικασία µέσω των κατάλληλων εκπαιδευτικών προ-

γραµµάτων.

Να διεξάγουν έρευνα σχετικά: (1) µε τους σκοπούς και στόχουςτης περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης, (2) τις επιστηµολογικές και θεσµικές δοµές που επηρεάζουν τον τρόπο

κατανόησης των απαιτήσεων του περιβάλλοντος, και (3) µε την γνώση και τις στάσεις

των ατόµων, ώστε να εντοπίσουν µε µεγαλύτερη ακρίβεια τις πιο αποτελεσµατικές εκ-

παιδευτικές συνθήκες, τους πιο αποτελεσµατικούς τρόπους παρέµβασης των διδασκό-

ντων και τις διαδικασίες αφοµοίωσης της γνώσης εκ µέρους των µαθητών, όπως επίσης

και τα εµπόδια στην αλλαγή των αντιλήψεων, αξιών και στάσεων των ατόµων που επη-

ρεάζουν την περιβαλλοντική τους συµπεριφορά.

Να αναλάβουν έρευνα σχετικά µε τις συνθήκες που βοηθούν την ανάπτυξη της περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης, κατευθυνόµενη προς: (1) την εξακρίβωση του περιεχοµένου,

παίρνοντας υπόψη ειδικά εθνικά και τοπικά χαρακτηριστικά τα οποία θα µπορούσαν να

αποτελέσουν τη βάση εκπαιδευτικών προγραµµάτων για όσους συµµετέχουν στην τυπι-

κή εκπαίδευση αλλά και για τους ειδικούς, (2) το σχεδιασµό αποτελεσµατικών µεθόδων

για την απόκτηση των σχετικών αντιλήψεων, αξιών και στάσεων από τις διάφορες οµά-

δες του πληθυσµού, νέους και ενήλικους, που συµµετέχουν στην σχολική ή την εξωσχο-

λική εκπαίδευση, και (3) τις καινοτοµίες στα σχολικά ιδρύµατα.

Να αναλάβουν έρευνα στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών µεθόδων και προγραµµάτων για

την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσµού, ιδιαίτερα σε σχέση µε τη χρήση των Μέ-

σων Μαζικής Επικοινωνίας και την προετοιµασία εργαλείων αξιολόγησης για την εκτίµη-

ση της επίδρασης αυτών των προγραµµάτων.

Να συµπεριλάβουν στα προγράµµατα αρχικής και ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των

εκπαιδευτικών ερευνητική µεθοδολογία για το σχεδιασµό και την ανάπτυξη µεθόδων και

εργαλείων τα οποία θα τους δώσουν τη δυνατότητα να υλοποιήσουν αποτελεσµατικά

τους στόχους της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Παίρνοντας υπόψη το κοινό στο οποίο απευθύνονται, να αναλάβουν έρευνα µε σκοπό το

σχεδιασµό και την ανάπτυξη µηχανισµών, µεθόδων και εκπαιδευτικών υλικών που θα

επιτρέψουν τη δηµιουργία διεπιστηµονικών προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευ-

σης. θα πρέπει επίσης να µελετήσουν τη δυνατότητα χρησιµοποίησης στοιχείων από τις

φυσικές και κοινωνικές επιστήµες καθώς και τις τέχνες.

Να αναλάβουν έρευνα µε σκοπό να παραχθεί χαµηλού κόστους εκπαιδευτικό υλικό και

µέθοδοι για την αυτοµόρφωση και αυτοεπιµόρφωση των εκπαιδευτικών.

Να πάρουν να κατάλληλα µέτρα για την ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ εθνικών εκπαι-

δευτικών οργανισµών, για την ευρεία διάδοση των ευρηµάτων της έρευνας και για την

αξιολόγηση στο εκπαιδευτικό σύστηµα.

Να αναλάβουν συστηµατική ανάλυση των εκπαιδευτικών εµπειριών και εκπαιδευτικών

υλικών άλλων χωρών, µε σκοπό την εξακρίβωση της αποτελεσµατικότητας τους για

παιδαγωγικούς σκοπούς και για να τα προσαρµόσουν στις τοπικές κοινωνικο-οικονοµι-

κές, οικολογικές και πολιτισµικές συνθήκες.

∆ιεθνής και περιφερειακή συνεργασία.

Γενικές Προτάσεις.

Πρόταση Ν° 22:

Η ∆ιάσκεψη

Εκτιµώντας, την ανάγκη για την ενδυνάµωση του ρόλου και τη βελτίωση της ποιότητας

της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ως παράγοντα της εθνικής οικονοµικής και κοινωνι-

κής ανάπτυξης,

Θεωρώντας, ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση µπορεί να αποτελέσει έναν από τους

παράγοντες βελτίωσης της αµοιβαίας κατανόησης και της ενδυνάµωσης της εµπιστο-

σύνης µεταξύ των εθνών, όπως επίσης µπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη φιλικών

σχέσεων µεταξύ των κρατών και στην εδραίωση της ειρήνης και της διεθνούς ασφάλειας,

Θεωρώντας, ότι υπάρχει µεγάλη ανάγκη για διεθνή συνεργασία όσον αφορά την περι-

βαλλοντική εκπαίδευση σε όλες τις χώρες και ιδιαίτερα στις αναπτυσσόµενες,

Προτείνει:

• Να εγκριθεί και να υποστηριχτεί η πρωτοβουλία της UNESCO για την αναγνώριση

των προβληµάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και καλεί το Γενικό ∆ιευθυντή να

συνεχίσει τις προσπάθειες, σε συνεργασία µε το UNEP, για την περαιτέρω επέκταση

της διεθνούς συνεργασίας για την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Να χρησιµοποιηθούν τα αποτελέσµατα των ερευνών που διεξήχθησαν υπό την αιγί-

δα του Προγράµµατος για τον Άνθρωπο και τη Βιόσφαιρα και άλλων προγραµµάτων

σχετικών µε τα προβλήµατα του περιβάλλοντος, στο σχεδιασµό και την εφαρµογή των

ενεργειών στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Προτείνει στην UNESCO:

• να διευρύνει το πλαίσιο των δραστηριοτήτων της στον τοµέα της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης και να δώσει µεγαλύτερη προσοχή στο θέµα αυτό σε µελλοντικές δραστη-

ριότητες της, συνδέοντας το µε το σύνολο των εκπαιδευτικών της δραστηριοτήτων,

• να λάβει τα κατάλληλα µέτρα για τη µελέτη του ρόλου των διεθνών κυβερνητικών και

µη κυβερνητικών οργανισµών, µε στόχο την επίλυση των προβληµάτων που τέθηκαν υπό

συζήτηση στην παρούσα ∆ιάσκεψη,

• να µελετήσει την δυνατότητα οργάνωσης περιοδικών διασκέψεων µεταξύ των Κρα-

τών-Μελών, που θα συγκροτούνται από υπεύθυνους υπαλλήλους και εµπειρογνώµονες

στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, υπό τη µορφή διεθνών και περιφερεια-

κών διασκέψεων και σεµιναρίων,

• σε συνεργασία µε άλλους διεθνείς οργανισµούς να επεξεργαστεί οργανωτικές µε-

θόδους, µε στόχο την συµβολή της στην ανάπτυξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντής της UNESCO:

• Να µελετήσει την πιθανότητα θεσµοθέτησης ενός βραβείου της UNESCO, για τη

βράβευση µιας διακεκριµένης εργασίας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

• Να παρέχει τεχνική βοήθεια σ' αυτά τα Κράτη-Μέλη που δεν έχουν δοµές περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης, µε σκοπό να διαµορφώσει και να υλοποιήσει ένα κατάλληλο πρό-

γραµµα για να επιλυθεί αυτό το πρόβληµα.

• Να ενθαρρύνει τη σταδιακή ενσωµάτωση του συστήµατος που θα δηµιουργηθεί µε

αυτό τον τρόπο στο πλαίσιο της περιφερειακής και διεθνούς συνεργασίας.

• Να εξετάσει, µε τη βοήθεια του UNEP, τη δυνατότητα παραπέρα ανάπτυξης του

∆ιεθνούς Προγράµµατος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Μεταξύ άλλων θα πρέπει να

ληφθούν υπόψη και τα παρακάτω µέτρα, στο πλαίσιο αυτού του Προγράµµατος:

1. - Προετοιµασία εγχειριδίων και άλλων διδακτικών βοηθηµάτων, καθώς επίοης και

εκλαϊκευµένων επιστηµονικών βιβλίων πάνω στα περιβαλλοντικά προβλήµατα που θα

επιλεγούν από ένα διεθνή διαγωνισµό, στον οποίο θα προσκληθούν να συµµετάσχουν

διακεκριµένοι επιστήµονες και εκπαιδευτικοί. Σκοπός του διαγωνισµού θα είναι η προε-

τοιµασία σχολικών εγχειριδίων καθώς και πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων και επίσης

οπτικοακουστικών εποπτικών και διδακτικών µέσων και εκλαϊκευµένων επιστηµονικών

βιβλίων σχετικά µε το περιβάλλον, τα οποία στη συνέχεια θα πρέπει να εκδοθούν σε

όλες τις γλώσσες, χρησιµοποιώντας τυποποιηµένη ορολογία και έννοιες.

2. - Η απονοµή υποτροφιών της UNESCO µε τη βοήθεια του Ταµείου Περιβάλλοντος

προς τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα στις αναπτυσσόµενες χώρες. Η παροχή εγχειριδίων και

διδακτικών βοηθηµάτων δωρεάνκαι η παροχή βοήθειας για την ανάπτυξη των προγραµ-

µάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και πειραµατικών προγραµµάτων.

Για το σκοπό αυτό µπορούν να διατεθούν κονδύλια εκτός προϋπολογισµού, για την αρ-

χική και ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση του προσωπικού που εµπλέκεται στην περιβαλ-

λοντική εκπαίδευση. Τα κονδύλια αυτά θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για την εκ-

παίδευση των υποτρόφων σε εκπαιδευτικά κέντρα και κέντρα παιδαγωγικής έρευνας. Η

απονοµή τέτοιων υποτροφιών εκ µέρους της UNESCO και UNEP, αλλά µε έξοδα του

φιλοξενούντος κράτους, θα είναι ευπρόσδεκτη.

Γνωρίζοντας επί πλέον την εξειδικευµένη φύση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και

τον περιορισµένο αριθµό επιµορφωτών στις αναπτυσσόµενες χώρες,

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO να προσφέρει η Γενική ∆ιάσκεψη, µε ένα

από τα προγράµµατα της, υποτροφίες επιµόρφωσης στην περιβαλλοντική εκπαίδευση

για όσους προέρχονται από τις αναπτυσσόµενες χώρες.

• Να δοθεί βοήθεια, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόµενες χώρες, για τη δηµιουργία και διά-

δοση πιλοτικών προγραµµάτων στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, για την ανάπτυξη µε-

θοδολογίας και προγραµµάτων.

• Να δοθεί η αρµόζουσα προσοχή, σε συνεργασία µε τον ILO (∆ιεθνή Οργανισµό Εργα-

σίας) και άλλα σχετιζόµενα θεσµικά όργανα των Ηνωµένων Εθνών, στα αστικά προβλή-

µατα, περιλαµβανοµένης και της ανταλλαγής εµπειρίας µεταξύ χωρών και στην υποστή-

ριξη τυπικών και µη τυπικών πρωτοβουλιών στην αστική περιβαλλοντική εκπαίδευση. θα

πρέπει επίσης να δοθεί η πρέπουσα προσοχή στην πιεστική ανάγκη για την περιβαλλο-

ντική αγωγή των αγροτικών πληθυσµών.

• Να εξεταστεί η υποστήριξη για την πραγµατοποίηση επιµορφωτικών προγραµµάτων,

σεµιναρίων και εργαστηρίων για την ανάπτυξη προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Να βοηθηθούν τα Κράτη-Μέλη να δηµιουργήσουν ερευνητικά προγράµµατα στην

περιβαλλοντική εκπαίδευση στα Κολέγια και Πανεπιστήµια.

Πρόταση Ν° 23:

Η ∆ιάσκεψη

Έχοντας υπόψη τις συνολικές επιπτώσεις της ανάπτυξης των εθνών κατά το παρελθόν,

το παρόν και το µέλλον στον πλανήτη µας, όπως επίσης και τα διδάγµατα που έχουµε

πάρει από αυτήν σε σχέση µε την ανάγκη διατήρησης ενός υγιούς περιβάλλοντος για

όλους, τώρα αλλά και για τις επόµενες γενιές,

Έχοντας κατάνου την άνευ προηγουµένου οικονοµική ανάπτυξη και τεχνολογική πρόο-

δο σε σχέση και µε τις αναπόφευκτες αλλαγές, βελτιώσεις, καθώς επίσης και περιβαλ-

λοντικές καταστροφές,

Γνωρίζοντας ότι µόνο η συνεργασία, η κατανόηση και η αµοιβαία βοήθεια, η καλή θέληση

και οι συστηµατικά προετοιµασµένες, σχεδιασµένες και εφαρµοζόµενες δράσεις είναι

σε θέση να λύσουν τα παρόντα και µελλοντικά περιβαλλοντικά προβλήµατα µέσα σε

ένα ειρηνικό κλίµα,

∆ιαπιστώνει ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση δίνει σε όλους τους ανθρώπους την απα-

ραίτητη γνώση για να χρησιµοποιήσουν τη φύση και τους φυσικούς πόρους, να ελέγξουν

την ποιότητα του περιβάλλοντος, ώστε να µην καταστραφεί, αλλά να βελτιωθεί µε σοφία

και να έχουν τη γνώση, τις στάσεις, τα κίνητρα, τη αφοσίωση και τις δεξιότητες, προκει-

µένου να εργαστούν ατοµικά και συλλογικά για τη λύση των τρεχόντων προβληµάτων και

την πρόληψη νέων, καθώς επί του παρόντος η ανθρωπότητα έχει τόσο τα µέσα, όσο και

τις ικανότητες για να τα πραγµατοποιήσει.

∆ιακηρύσσει ότι τα έγγραφα που προετοιµάστηκαν για τη ∆ιάσκεψη της Τιφλίδας, µαζί

µε τις προτάσεις και εµπειρίες που παρουσιάστηκαν και προωθήθηκαν σ' αυτή τη ∆ιά-

σκεψη, δίνουν ένα σφαιρικό, πρακτικό και χρήσιµο πλαίσιο για την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη:

Να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να εφαρµόσουν µε τον ευρύτερο δυνατό

τρόπο σύµφωνα µε τις ανάγκες και δυνατότητες κάθε έθνους, τα αποτελέσµατα αυτής

της ∆ιάσκεψης για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και µε αυτή την έννοια να καταρτί-

σουν σχέδια και χρονοδιαγράµµατα εκτέλεσης τους, ώστε:

1. - Να ενθαρρύνουν διµερή, περιφερειακή και διεθνή συνεργασία σ' όλους τους κλά-

δους της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, βασισµένη στην επιστηµονική έρευνα και σε

µια ευρεία ανταλλαγή πληροφοριών και εµπειριών, συνεργασίας στα προγράµµατα, κ.λ.π.

2. - Να διευκολύνουν ουσιαστικές και αποτελεσµατικές προσεγγίσεις στην επίλυση

των περιβαλλοντικών προβληµάτων στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων κάθε χώρας, εξα-

σφαλίζοντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης (συνολική ή εναρµονισµένη νοµολογία, οικονοµικά, οργανωτικά και άλλα

µέτρα).

Να πληροφορήσουν τα άλλα Κράτη-Μέλη, καθώς και τη Γραµµατεία της UNESCO σχετι

κά µε τα χρονοδιαγράµµατα, τα αποτελέσµατα και µεθόδους κ.λ.η., που αφορούν στην

περιβαλλοντική εκπαίδευση και να προωθήσουν στη γραµµατεία της UNESCO όλα τα

σχετικά υλικά που θα ήθελαν να χρησιµοποιηθούν σε ευρεία κλίµακα.

Να κοινοποιήσουν τις απόψεις τους σχετικά µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση στα

άλλα Κράτη-Μέλη και τους Οργανισµούς των οποίων είναι µέλη.

Να εντάξουν την περιβαλλοντική εκπαίδευση σ' όλα τα εθνικά εκπαιδευτικά προγράµµα-

τα, που χρηµατοδοτούνται από διεθνείς πηγές.

Προτείνει στη ∆ιάσκεψη της UNESCO.

• Να λάβει υπόψη τις προτάσεις της ∆ιάσκεψης της Τιφλίδας.

• Να αποφασίσει για τη συνάντηση δεύτερης ∆ιάσκεψης για το περιβάλλον στον κα-

τάλληλο χρόνο.

• Να προτείνει στα Κράτη-Μέλη να εφαρµόσουν τα αποτελέσµατα της ∆ιάσκεψης της

Τιφλίδας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και να συνεργαστούν στενά σε διµερή, περι-

φερειακή και διεθνή βάση.

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO

• Να δηµιουργήσει ένα τακτικό δελτίο πληροφόρησης ή µια σχετική υπηρεσία, µε κύ-

ριο στόχο την πληροφόρηση των Κρατών-Μελών για όλες τις δράσεις στην περιβαλλο-

ντική εκπαίδευση, που έχουν προετοιµαστεί σε συγκεκριµένη χρονική περίοδο από τη

γραµµατεία της UNESCO, από τα Κράτη-Μέλη ή από σχετικούς οργανισµούς και για τις

νέες εκδόσεις, έρευνες, µεθόδους εµπειρίες κ.λ.π., σε στενή συνεργασία µε το ∆ιε-

θνές Σύστηµα Αναφοράς (IRS) και άλλες Υπηρεσίες των Ηνωµένων Εθνών.

• Να απαιτήσει κάθε απαραίτητη συνεισφορά γι' αυτό το σκοπό από το Ταµείο Περι-

βάλλοντος.

• Να διευκολύνει την ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών.

• Να ενθαρρύνει διεθνή συµπόσια, σεµινάρια, κινηµατογραφικές προβολές, κλπ., προ-

σανατολισµένα στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

• Να ζητήσει από τον Εκτελεστικό ∆ιευθυντή του UNEP να υποστηρίξει τις δραστηριό-

τητες της UNESCO για την εφαρµογή των προτάσεων που υιοθετήθηκαν στη ∆ιάσκεψη

της Τιφλίδας.

Να προωθήσει την συστηµατική εφαρµογή του Σχεδίου ∆ράσης που υιοθετήθηκε

από τα Ηνωµένα Έθνη στη ∆ιάσκεψη της Στοκχόλµης για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, µε

ακόµη µεγαλύτερη έµφαση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

• Να προτείνει σε µελλοντικές περιφερειακές διασκέψεις µε θέµα το ανθρώπινο πε-

ριβάλλον στην Ευρώπη και Β. Αµερική, η Τελική Πράξη της ∆ιάσκεψης του Ελσίνκι για

Ασφάλεια καιΣυνεργασία στην Ευρώπη (∆.Α.Σ.Ε.), να θεωρείται πάντα επίκαιρη, ιδιαίτε-

ρα το τµήµα που αναφέρεται στο περιβάλλον (στο δεύτερο µέρος, τµήµα 5) και να δοθεί

επίσης ιδιαίτερη προτεραιότητα στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 24:

Η ∆ιάσκεψη

Αναγνωρίζοηας ότι οι προτάσεις της διάσκεψης της Τιφλίδας υποδεικνύουν τη σηµασία

της ενίσχυσης της συνεργασίας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και προσφέρουν µια

υγιή βάση για παραπέρα ανάπτυξη της σε όλα τα επίπεδα,

Εκτιµώντας ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι σχετικά νέο και πολύπλοκο αντικεί-

µενο που καλύπτει ένα ευρύ φάσµα επιστηµονικών τοµέων και ότι πρέπει να προσαρµο-

στεί στις ιδιαίτερες συνθήκες των διαφόρων κονωνικο- πολιτιστικών συστηµάτων,

Αναγνωρίζοντας ότι, ενώ η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι αδιάσπαστο κοµµάτι των

εκπαιδευτικών συστηµάτων αποτελεί, επίσης, σηµαντικό χαρακτηριστικό της γενικής

δράσης σε σχέση µε το περιβάλλον,

Θεωρώντας, εξάλλου, ότι η ∆ιάσκεψη θα πρέπει να βοηθήσει τη διεθνή κοινότητα στην

εισαγωγή µιας νέας περιβαλλοντικής διάστασης και στην προώθηση της στην εκπαίδευση,

Προτείνει στον Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO, στη Γενική ∆ιάσκεψη της UNESCO και

τον Εκτελεστικό ∆ιευθυντή και ∆ιοικητικό Συµβούλιο του UNEP να πάρουν υπόψη τους

τα παρακάτω σηµεία:

• ∆εδοµένης της ειδικής ευθύνης για την εκπαίδευση και επιστήµη και των σχέσεων

της µε τις αρµόδιες εκπαιδευτικές αρχές των Κρατών-Μελών, η UNESCO θα πρέπει

στο µέλλον να παίξει µείζονα ρόλο στην προετοιµασία των προγραµµάτων περιβαλλο-

ντικής εκπαίδευσης. Η ∆ιάσκεψη καλεί την UNESCO να συνεχίσει να παρέχει και να

βοηθά στην ανάπτυξη των σχολικών και εξωσχολικών προγραµµάτων περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης, χρησιµοποιώντας τους µηχανισµούς και θεσµούς που είναι διαθέσιµοι σε

περιφερειακό και υπο-περιφερειακό επίπεδο.

• Η ∆ιάσκεψη επιζητεί να δραστηριοποιηθούν περισσότερο τα Περιφερειακά Γραφεία

της UNESCO για την Εκπαίδευση, προκειµένου να βοηθηθούν τα Κράτη Μέλη στην προε-

τοιµασία προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Στο γενικό πνεύµα της αποκέ-

ντρωσης των δραστηριοτήτων της UNESCO, η ∆ιάσκεψη προτείνει να γίνει µεγαλύτερη

αξιοποίηση αυτών των Περιφερειακών Γραφείων για την Εκπαίδευση όσον αφορά στην

περιβαλλοντική εκπαίδευσηκαι να διατεθούν επιπλέον πόροι, µεταξύ αυτών και ειδι-

κευµένο προσωπικό. Η ∆ιάσκεψη ζητεί επίσης από την UNESCO να στηριχτεί στην εργα-

σία όλων των τοµέων της και ιδιαίτερα στην εργασία που παρήχθη στα πλαίσια του

προγράµµατος "Άνθρωπος και Βιόσφαιρα", για την επεξεργασία παιδαγωγικών υλικών

της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Η ∆ιάσκεψη θεωρεί ότι θα πρέπει να γίνει η µεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των

υπαρχόντων µηχανισµών και θεσµών για την εφαρµογή των προτάσεων που αφορούν

στην περιβαλλοντική εκπαίδευση. Σηµειώνει µε ικανοποίηση τη διακήρυξη του UNEP, ότι

τα κέντρα δραστηριοτήτων του προγράµµατος (UNEP) για την περιβαλλοντική εκπαίδευ-

ση και κατάρτιση θα είναι πειραµατικής φύσεως και θα παίξουν ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο.

• Με δεδοµένο το ρόλο του UNEP (Περιβαλλοντικό Πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών)

στα περιβαλλοντικά ζητήµατα και στις σχέσεις µε τις αρχές των Κρατών Μελών που

είναι επιφορτισµένες µε τα ζητήµατα αυτά, το UNEP θα πρέπει να εξασφαλίσει το συ-

ντονισµό των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων όλου του συστήµατος των Ηνωµένων

Εθνών, επιτυγχάνοντας τη συνεργασία µε άλλους φορείς (ιδιαίτερα στο πλαίσιο του

∆ιοικητικού Συµβουλίου του Περιβαλλοντικού Συντονισµού και άλλων οργανισµών), µε

σκοπό να εξασφαλίσει συνεχή και αρµονικό σχεδιασµό. Η ∆ιάσκεψη καλεί το UNEP να

συνεχίσει να συντονίζει τα περιβαλλοντικά προγράµµατα.

• To UNEP και η UNESCO θα πρέπει να συνεχίσουν και να επιτείνουν τη συνεργασία

τους µε την ευκαιρία της υλοποίησης των προτάσεων της Τιφλίδας. Η ∆ιάσκεψη προτεί-

νει στη Γενική ∆ιάσκεψη, στο ∆ιοικητικό Συµβούλιο της UNESCO και στο ∆ιοικητικό Συµ-

βούλιο του UNEP, να λάβουν όλα τα µέτρα που θεωρούν απαραίτητα προκειµένου να

εξασφαλιστεί η ανάληψη πρακτικής και συντονισµένης δράσης για να προωθηθούν οι

προτάσεις της ∆ιάσκεψης, αξιοποιώντας τις δυνατότητες των διαφόρων Υπηρεσιών και

Φορέων των Ηνωµένων Εθνών για την παροχή στήριξης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Η ∆ιάσκεψη προτείνει στην UNESCO, σε συνεργασία µε το UNEP, να ενθαρρύνει και

να υποστηρίξει τη σηµαντική εργασία που γίνεται για την περιβαλλοντική εκπαίδευση

από σχετικούς περιφερειακούς και τοπικούς οργανισµούς.

• Η ∆ιάσκεψη εκφράζει την εκτίµηση της για τη σπουδαία εργασία που πραγµατο-

ποιούν στη σφαίρα της περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης διακυβερνητικές και µη κυβερνη-

τικές οργανώσεις και οργανισµοί, όπως FAO (Οργανισµός Τροφίµων και Γεωργίας), ILO

(∆ιεθνής Οργανισµός Εργασίας), WMO (∆ιεθνής Μετεωρολογικός Οργανισµός), IUCN

(∆ιεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης), ICSU (∆ιεθνές Συµβούλιο Επιστηµονι-

κών Ενώσεων), και WCOTP (Παγκόσµια Συνοµοσπονδία Οργανισµών Εκπαιδευτικών). Οι

διάφορες Υπηρεσίες και τα θεσµικά όργανα του συστήµατος των Ηνωµένων Εθνών,

πρέπει να συνεχίσουν και να επεκτείνουν τις προσπάθειες τους στο πεδίο της περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης και θα πρέπει να ενθαρρυνθούν και να υποστηριχτούν από το

UNEP και την UNESCO διαµέσου συντονισµένου και αρµονικού σχεδιασµού των δραστη-

ριοτήτων που περιλαµβάνονται σε διάφορα προγράµµατα. Η UNESCO και το UNEP θα

πρέπει να ενθαρρύνουν τους διεθνείς Μη Κυβερνητικούς Οργανισµούς να εντείνουν τη

δράση τους στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πρόταση Ν° 25:

Η ∆ιάσκεψη

Θεωρώντας ότι το µεσοπρόθεσµο Σχέδιο της UNESCO για τα έτη 1977-1982 περιλαµ-

βάνει, στο Κεφάλαιο VII "Ο άνθρωπος και το περιβάλλον του", ένα στόχο πολύ σχετικό

µε την ανάπτυξη και προώθηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιµόρφωσης,

Θεωρώντας ότι η ∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη της Τιφλίδας για την περιβαλλοντική εκπαί-

δευση σηµειώνει το τέλος της φάσης έρευνας και συντονισµού και την έναρξη της ενερ-

γητικής φάσης του µεσοπρόθεσµου σχεδίου της UNESCO,

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή να εξασφαλίσει στο µέτρο του δυνατού, κατά το σχε-

διασµό µελλοντικών δράσεων, ξεκινώντας µε την προετοιµασία του προϋπολογισµού

για την προσεχή διετία (1979 -1980), ότι θα ληφθούν υπόψη οι προτάσεις που υιοθετή-

θηκαν στη ∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 26:

Η ∆ιάσκεψη

Αναγνωρίζοηας ότι είναι απαραίτητο να θεσπίσει προτεραιότητες για δραστηριότητες

στο πεδίο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και ότι η UNESCO εργάζεται σε σύνεργα-

σία µε τις εθνικές αρχές και τα περιφερειακά κέντρα µάθησης,

Προτείνει στην UNESCO:

1. - Να διευρύνει τις λειτουργίες και αρµοδιότητες των Περιφερειακών Γραφείων της,

ώστε σε συνεργασία µε τις Εθνικές Επιτροπές να βοηθήσουν:

• Στην ανάπτυξη ή προσαρµογή διδακτικού υλικού που σχετίζεται µε τα τοπικά περι-

βαλλοντικά προβλήµατα, προς χρήση στη σχολική ή εξωσχολική εκπαίδευση, σε µαθη-

τές ηλικίας αντίστοιχης προς αυτή των µαθητών της πρωτοβάθµιας ή δευτεροβάθµιας

εκπαίδευσης,

• Στη δηµιουργία περιφερειακής τράπεζας τεκµηρίωσης για την περιβαλλοντική εκ-

παίδευση που θα βοηθήσει και θα διευκολύνει την ανάπτυξη κατάλληλου ενηµερωτικού

υλικού προσαρµοσµένου στις τοπικές συνθήκες,

• Στην ενθάρρυνση δραστηριοτήτων οµάδων νέων και µη κυβερνητικών οργανώσεων,

προσανατολισµένων στην κατανόηση και βελτίωση των τοπικών οικοσυστηµάτων και των

περιβαλλοντικών προβληµάτων, λαµβάνοντας υπόψη τόσο το αστικό, όσο και το φυσικό

περιβάλλον,

• Στον προσδιορισµό νέων και πολλά υποσχόµενων προσεγγίσεων στην περιβαλλο-

ντική εκπαίδευση, στην καθοδήγηση και αξιολόγηση πιλοτικών προγραµµάτων. Στοιχεία

αυτών των προγραµµάτων που θα µπορούσαν να εφαρµοστούν και αλλού, θα πρέπει

συστηµατικά να κοινοποιούνται σε άλλους πιθανούς χρήστες.

• Στην παροχή εκπαιδευτικών δυνατοτήτων σε καθηγητές και διευθυντές σχολείων.

• Στην προµήθεια υλικού περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας,

• Στη διενέργεια· ενός διευρυµένου προγράµµατος πιλοτικής έρευνας, τεκµηρίωσης

και αξιολόγησης στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και πλατιά διάδοση των αποτελεσµά-

των αυτών των προγραµµάτων και παρόµοιων δραστηριοτήτων µέσω της έκδοσης της

UNESCO για την περιβαλλοντική εκπαίδευση (Connect),

2. - Να χρησιµοποιήσει τους υπάρχοντες θεσµούς, ώστε να παραλάβει, να καταγράψει

και να διαδώσει χρήσιµα υλικά για την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

- Να διοργανώσει σε συνεργασία µε το UNEP, επιµορφωτικά µαθήµατα σεµινάρια

κ.λ.π. σχετικά µε περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήµατα, ώστε να χρησιµοποιηθούν

από τις οργανώσεις των Ηνωµένων Εθνών και άλλους οργανισµούς για την εκπαίδευση

στελεχών των αναπτυσσοµένων χωρών και όσων έχουν αναλάβει να βοηθήσουν αυτές

τις χώρες. Τα ήδη υπάρχοντα διεθνή επιµορφωτικά ιδρύµατα και προγράµµατα θα πρέ-

πει να διευρύνουν τα προγράµµατα σπουδών τους, ώστε να περιλάβουν αντικείµενα

βασικών οικολογικών σχέσεων, αποτίµησης επιπτώσεων και να εγκαταστήσουν και να

καθορίσουν θεσµικούς και ρυθµιστικούς µηχανισµούς.

4. - Να δώσει µεγαλύτερη έµφαση στην ανταλλαγή περιβαλλοντικών εµπειριών και διορ-

θωτικών µέσων µεταξύ των αναπτυσσοµένων χωρών. Η UNESCO θα πρέπει να εργαστεί

µε το UNDP (Αναπτυξιακό Πρόγραµµα του Ο.Η.Ε.) για να διασφαλίσει ότι θα γίνει µια

τέτοια ανταλλαγή το 1978 χρηµατοδοτούµενη από την UNDP κατά τη ∆ιάσκεψη για την

Τεχνική Συνεργασία µεταξύ των Αναπτυσσόµενων Χωρών.

5. - Να εκδίδει, σε τακτική βάση, παγκόσµιους καταλόγους οργανώσεων περιβαλλοντι-

κής εκπαίδευσης και προσώπων, από πληροφορίες συγκεντρωµένες και καταχωρηµέ-

νες από την UNESCO. Αυτοί οι κατάλογοι θα πρέπει να περιγράφουν την οργανωτική

δοµή, τους στόχους, τις δράσεις και τις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούνται

προκειµένου να ζητούνται υπηρεσίες υποστήριξης. Προτείνεται, επιπλέον, η µορφή τους

να είναι σύµφωνη προς τα πρότυπα του ∆ιεθνούς Συστήµατος Αναφοράς του UNEP

(IRS) και οι σχετικές µ' αυτούς τους οργανισµούς πληροφορίες να δηµοσιευτούν στο

Connect.

6. - Να ορίσει σε συνεργασία µε το UNEP σε κατάλληλο χρόνο ένα ειδικό θέµα σχετικά

µε το περιβάλλον που θα πρέπει να µελετηθεί σε διεθνή κλίµακα µε τη σύµφωνη γνώµη

των συναφών τοπικών και διεθνών οργανισµών.

• Να βελτιωθεί η υποδοµή πληροφόρησης στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευ-

σης και να καταστεί δυνατή, µέσα σ' ένα διεθνές δίκτυο, η διάδοση πληροφοριών σχετι-

κά µε δράσεις που γίνονται σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Θεωρώντας ότι η αποδοτικότητα κάθε διεθνούς δικτύου πληροφόρησης βασίζεται στην

αποδοτικότητα των υπαρχόντων εθνικών δικτύων πληροφόρησης και στη συνεργασία

µεταξύ τους σε υποπεριφερειακά και περιφερειακά επίπεδα, καθώς και µε τους κατάλ-

ληλους διεθνείς οργανισµούς,

Πρόταση Ν° 27:

Η ∆ιάσκεψη,

Παίρνοντας υπόψη ότι η επιτυχία κάθε δράσης στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαί-

δευσης εξαρτάται από την οργάνωση, την παροχή και παρουσίαση πληροφοριών σε όλα

τα επίπεδα,

Θεωρώντας ότι είναι εξαιρετικά απαραίτητο να βελτιωθεί η υποδοµή της πληροφόρησης

στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, κάνοντας έτσι δυνατή την διάδοση της

πληροφόρησης σχετικά µε σηµαντικές δράσεις που αναλαµβάνονται σε τοπικό , εθνικό

και διεθνές επίπεδο, διαµέσου ενός διεθνούς δικτύου πληροφόρησης,

θεωρώντας ότι η αποτελεσµατικότητα οποιουδήποτε διεθνούς δικτύου πληροφόρησης

στηρίζεται στην αποτελεσµατικότητα υπαρχόντων εθνικών κέντρων πληροφόρησης,στη

συνεργασία µεταξύ τους σε υποπεριφερειακή και περιφερειακή βάση, και µε τους κα-

τάλληλους διεθνείς οργανισµούς,

Με δεδοµένη τη χρησιµοποίηση των ήδη υπαρχόντων διεθνών υπηρεσιών πληροφόρη-

σης, όπως το ∆ιεθνές Γραφείο Εκπαίδευσης (ΙΒΕ), το ∆ιεθνές Σύστηµα Αναφοράς του

UNEP , το UNISIST της UNESCO, κλπ., και µε αναφορά στο έγγραφο UNESCO/ENVED/ 7,

72, " Περιφερειακή Συνάντηση Ειδικών της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης- Μια Συνο-

πτική Αναφορά",

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη :

1. - Να αναγνωρίσουν σαν θέµα υψηλής προτεραιότητας, σε συνεργασία µε τις Εθνικές

Αντιπροσωπείες της UNESCO, τη δηµιουργία ενός εθνικού θεσµικού οργάνου µε ευ-

ρείες αρµοδιότητες στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και να το ανακηρύξουν

κέντρο εθνικής πληροφόρησης για τη διάδοση πληροφοριών και εµπειρίας, τόσο σε

εθνικό, όσο και σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο,

2. - Να συγκεντρώσουν και να διαδώσουν, σε συνεργασία µε τις κατάλληλες κυβερνη-

τικές και µη κυβερνητικές οργανώσεις, (1) πληροφορίες σχετικές, µε την περιβαλλοντι-

κή εκπαίδευση, συµπεριλαµβανοµένων και πληροφοριών (α)σχετικά µε τα αστικά και

αγροτικά ιδρύµατα και κέντρα, (β) σχετικά µε σηµαντικά στελέχη του προσωπικού τους

που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή εµπειρίες, και (2) πληροφορίες σχετικά µε το διαθέσι-

µο διδακτικό υλικό και πηγές τεκµηρίωσης.

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO να στηρίξει και την δηµιουργία και λει-

τουργία ενός τέτοιου διεθνούς δικτύου ως εξής:

• ∆ιατηρώντας, σε συνεργασία µε τις Εθνικές Αντιπροσωπείες της UNESCO, στενή

και τακτική επαφή µε τα εθνικά κέντρα,

• ∆ιαδίδοντας πληροφορίες και συµβουλές, που δε θα µπορούσαν να είναι διαθέσιµες

µε άλλο τρόπο στα Κράτη-Μέλη και οι οποίες θα τα βοηθήσουν και θα τα στηρίξουν στην

πραγµατοποίηση των προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Προωθώντας ανταλλαγές προσωπικού, ανταλλάσσοντας εµπειρίες και συµµετοχή

σε συναντήσεις και συνέδρια σε περιφερειακή ή υποπεριφερειακή βάση, όπου είναι

επιθυµητό, σε συνεργασία µε διακυβερνητικούς ή µη-κυβερνητικούς οργανισµούς.

• Προωθώντας την ανάπτυξη και δηµοσίευση κοινής ορολογίας, ώστε να διευκολυνθεί

η διεθνής επικοινωνία στο αντικείµενο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Κάνοντας έκκληση στον Εκτελεστικό ∆ιευθυντή του UNEP να εκδώσει τις ετήσιες

αναφορέςτου UNEP, σχετικά µε το περιβάλλον όσο αυτό είναι δυνατό, σε µορφή και

ποσότητες τέτοιες ώστε να µπορούν χρησιµοποιηθούν ως πηγή υλικού τεκµηρίωσης για

την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να αξιοποιήσουν όσο το δυνατό περισσότερο τις ετήσιες

αναφορές του UNEP σχετικά µε την κατάσταση του περιβάλλοντος στην περιβαλλοντική

εκπαίδευση και να ενθαρρύνουν την εκλαΐκευση της γνώσης σχετικά µε το περιβάλλον.

Πρόταση Ν° 28:

Η ∆ιάσκεψη

Εκτιµώντας την αξία της διεθνούς συνεργασίας στον τοµέα της παιδαγωγικής έρευνας,

Προτείνει στην UNESCO να προκαλέσει διεθνή συνεργασία, έτσι ώστε να προωθηθεί η

έρευνα που θα µπορούσε να χρησιµεύσει ως βάση για το σχεδιασµό, την ανάπτυξη, την

εφαρµογή και την αξιολόγηση:

• της γραπτής ή οπτικοακουστικής τεκµηρίωσης για χρήση από το ευρύ κοινό, τους

εκπαιδευτικούς και τους µαθητές,

• χαµηλού κόστους ερευνητικού υλικού

• των εργαλείων διεπιστηµονικής µεθοδολογίας για την εκπαίδευση οργανωτών και

καθηγητών.

Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έµφαση και προτεραιότητα:

• σε µια έρευνα σχετική µε τους στόχους της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

• στην εξακρίβωση των εµποδίων (επιστηµολογικών, πολιτιστικών ή κοινωνικών) που

περιορίζουν την πρόσβαση στα εκπαιδευτικά µηνύµατα και τις χρήσεις τους

• στον προσδιορισµό αναγκών επιστηµονικής εξειδίκευσης και στους πιθανούς τρό-

πους ικανοποίησης αυτών των αναγκών.

Αυτή η συνεργασία θα µπορούσε να παρουσιαστεί και να ξεκινήσει µε ένα αριθµό πιλο-

τικών προγραµµάτων που να λαµβάνουν υπόψη την ήδη αποκτηθείσα εµπειρία σ' αυτόν

τον τοµέα.

Πρόταση Ν° 29:

Η ∆ιάσκεψη,

Έχοντας υπόψη την αποφασιστική επιρροή των κοινωνικών, πολιτιστικών και ψυχολογι-

κών παραγόντων στην ευαισθητοποίηση σχετικά µε τα προβλήµατα του περιβάλλοντος,

Θεωρώντας ότι αυτοί οι παράγοντες µπορούν να παρεµποδίσουν ή και να ενδυναµώ-

σουν τα επιθυµητά αποτελέσµατα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα αξιολόγησης αυτών των παραγόντων.

Προτείνει:

• Στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO, µε τη βοήθεια του Εκτελεστικού ∆ιευθυντή του

UNEP, να επεξεργαστεί περαιτέρω την αποσαφήνιση του πλαισίου της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης, της κατάστασης του περιβάλλοντος και των σχέσεων τους,

• Στους διεθνείς οργανισµούς, στις αρµόδιες αρχές και στους µη κυβερνητικούς ορ-

γανισµούς να προωθήσουν και να αναπτύξουν τις σχετικές σπουδές και την έρευνα

µέσα από τα προγράµµατα τους, αυξάνοντας έτσι την εµπλοκή των κοινωνικών και αν-

θρωπιστικών σπουδών στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

• Στους διεθνείς οργανισµούς, στις αρµόδιες αρχές και στους µη κυβερνητικούς ορ-

γανισµούς, να χρησιµοποιήσουν τα αποτελέσµατα αυτών των µελετών, όσον αφορά στη

διαµόρφωση ειδικών στόχων και στην επιλογή των κατάλληλων µέσων για τα προγράµ-

µατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Προτάσεις για περιφερειακή συνεργασία.

Πρόταση Ν° 30:

Η ∆ιάσκεψη,

Προκειµένου να ενισχύσει τις δραστηριότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε υπό -

περιφερειακό και περιφερειακό επίπεδο,

Προτείνει:

• στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO, να πάρει τα απαραίτητα µέτρα, ώστε να διασφα-

λίσει το ρόλο των Περιφερειακών Γραφείων της UNESCO ως συντονιστικών οργανισµών

για την ανάπτυξη των προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, σε υπό - περιφε-

ρειακό και περιφερειακό επίπεδο, όπως ήδη κάνουν σε άλλα διακυβερνητικά προγράµ-

µατα που συντονίζονται από την UNESCO, όπως το πρόγραµµα ΜΑΒ (Ο Άνθρωπος και η

Βιόσφαιρα) και προγράµµατα εκπαίδευσης του πληθυσµού.

• Στην UNESCO να προσλάβει έναν ειδικό στην περιβαλλοντική εκπαίδευση σε κάθε

Περιφερειακό Γραφείο και να διαθέτει περισσότερα κονδύλια για επιµορφωτικά προ-

γράµµατα σε περιφερειακό και υπο-περιφερειακό επίπεδο.

Πρόταση Ν° 31:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι, η µεγαλύτερη δυνατή συλλογική προσπάθεια µπορεί να βοηθήσει την

ανάπτυξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα Κράτη-Μέλη,

Προτείνει στην UNESCO, µε τη συνδροµή του UNEP και σε συνεργασία µε τους οργανι-

σµούς των Ηνωµένων Εθνών τα παρακάτω:

• Οµάδες των Κρατώ ν-Μ ελών να εκτιµήσουν µια δικτυακή προσέγγιση στον τοµέα της

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Όπου γίνεται συλλογική προσπάθεια µεταξύ των χωρών στην ανάπτυξη του αναλυτι-

κού προγράµµατος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε µια δεδοµένη περιοχή, όπως

στο πρόγραµµα Αφρικανικών Κοινωνικών Σπουδών (ASSP), στο Πρόγραµµα Εκπαίδευ-

σης στις Φυσικές Επιστήµες της Αφρικής (SEPA), στον οργανισµό Αναλυτικού Προγράµ-

µατος της Αφρικής (ACO), να εµπλουτιστούν τα υπάρχοντα παιδαγωγικά υλικά, ώστε να

περιλάβουν και θέµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εκεί όπου αυτά απουσιάζουν.

• Τέτοια περιφερειακά κέντρα να λειτουργούν ως κέντρα τεκµηρίωσης και ανταλλα-

γών για τα Κράτη-Μέλη, σε θέµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Αυτή η βοήθεια να επεκταθεί και στους περιφερειακούς οργανισµούς ASSP, ACO

και SEPA, ώστε να διευκολυνθεί η ανταλλαγή ειδικών στην περιβαλλοντική εκπαίδευση

προκειµένου να µπορέσουν τα ιδρυτικά Κράτη-Μέλη να ωφεληθούν αµοιβαία.

Να παραχωρηθεί τεκµηρίωση σχετικά µε την περιβαλλοντική εκπαίδευση σε τέτοιους

περιφερειακούς οργανισµούς, όπως η ASSP, AGO και SEPA, ώστε να εµπλουτιστούν τα

υπάρχοντα παιδαγωγικά υλικά στα οποία στηρίζονται τα Κράτη-Μέλη για δραστηριότη-

τες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

• Να επεκταθούν οι διευκολύνσεις, η έρευνα και η επιµόρφωση σε παρόµοιους περι-

φερειακούς οργανισµούς µέσω εργαστηρίων, σεµιναρίων, συνεδρίων, κ.λ.π. σε περιφε-

ρειακό και υπο-περιφερειακό επίπεδο.

• Να αναζητηθούν κονδύλια εκ µέρους του Γενικού ∆ιευθυντή από διµερείς και πολυ-

µερείς πηγές γι' αυτόν το σκοπό.

Πρόταση Ν° 32:

Η ∆ιάσκεψη,

Αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει η αναγκαιότητα για µεγαλύτερη συνεργασία µεταξύ των

χωρών-µελών στην περιοχή της Ασίας,

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO:

• Να µελετήσει τη δυνατότητα ίδρυσης µιας συµβουλευτικής επιτροπής για το συντο-

νισµό των δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην περιοχή της Ασίας,

• Προκειµένου να βοηθήσει τη συµβουλευτική επιτροπή θα ήταν χρήσιµο να συστήσει

επιτροπές σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες µε τη σειρά τους να συνδεθούν µε άλλους

οργανισµούς που συµµετέχουν σε προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πρόταση Ν° 33:

Η ∆ιάσκεψη,

Παίρνοντας υπόψη την πρόταση του Εργαστηρίου του Βελιγραδίου για συντονισµένη

προσπάθεια στη δράση για την περιβαλλοντική εκπαίδευση σε εθνικό και περιφερειακό

επίπεδο,

Παίρνοντας επιπλέον υπόψη το εργαστήριο της Μπράζαβιλ (Περιφέρεια Αφρικής), που

έδωσε έµφαση στην αποφασιστική σηµασία ενός ολοκληρωµένου προγραµµατισµού για

την Περιφέρεια της Αφρικής,

Αναγνωρίζοντας ότι τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο στην Αφρική, οι

οργανισµοί και τα ιδρύµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δρουν µεµονωµένα και ότι οι

περισσότεροι αντιµετωπίζουν ανεπάρκεια ανθρώπινου δυναµικού, παιδαγωγικών υλικών

 και επικοινωνιακών µέσων,

Γνωρίζοντας τα τεράστια οφέλη που µπορούν να προκύψουν από τη συµµετοχή όλων

αυτών των οργανισµών και θεσµικών οργάνων σε όλα τα επίπεδα του σχεδιασµού της

περιβαλλοντικής εκπαίδευσης,

Συνειδητοποιώντας ότι η δηµιουργία µηχανισµού για περιφερειακή συνεργασία στην

Αφρική θα µπορούσε να συµβάλλει στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης,

Προτείνει:

• Κάθε Κράτος-Μέλος να επιδιώξει τη δηµιουργία εθνικών κέντρων περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης για συντονισµό των εθνικών δραστηριοτήτων στον τοµέα αυτό.

• Η UNESCO, µε τη συµπαράσταση του UNEP, να ιδρύσει επειγόντως µια περιφερεια-

κή οµάδα εργασίας για την περιοχή της Αφρικής, µε καθήκον να οργανώσει τη συγχώ-

νευση του δυναµικού και των ικανοτήτων, ώστε να βοηθηθούν οι Αφρικανικές κυβερνή-

σεις στην εφαρµογή των προτάσεων της Τιφλίδας.

• Η UNESCO, µε τη συµπαράσταση του UNEP και των άλλων οργανισµών των Ηνωµέ-

νων Εθνών, να διασφαλίσει την ανάπτυξη της συνεργασίας στην περιβαλλοντική εκπαί-

δευση σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, σύµφωνα µε τις προτάσεις που περιλαµ-

βάνονται στις παραγράφους 84, 85 και 86 του εγγράφου UNESCO/ENVED/7.

Πρόταση Ν° 34:

Η ∆ιάσκεψη

Συνειδητοποιώντας ότι υπάρχει µεγάλη ανάγκη στην Περιφέρεια της Αφρικής για:

• Ενίσχυση των υπαρχόντων προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

• Οργάνωση επιµορφωτικών µαθηµάτων, εργαστηρίων και σεµιναρίων για την περι-

βαλλοντική εκπαίδευση.

• Βοήθεια για την αξιολόγηση και έρευνα στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

• ∆ιάδοση των εκπαιδευτικών υλικών και πληροφοριών της περιβαλλοντικής εκπαί-

δευσης στην περιοχή, ανάλογα µε τις τοπικές συνθήκες.

• Συντονισµό τόσο των σχολικών, όσο και των εξωσχολικών προγραµµάτων περιβαλ-

λοντικής εκπαίδευσης,

Έχοντας υπόψη ότι υπάρχουν µεµονωµένες χώρες που έχουν προγράµµατα περιβαλλο-

ντικής εκπαίδευσης και εκπαιδευτικά υλικά χρήσιµα σε άλλες χώρες τις Αφρικής,

Συνειδητοποιώντας ότι υπάρχουν ήδη κέντρα µε προγράµµατα, τα οποία έχουν συµµε-

τάσχει σε κάποιο βαθµό στην περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Περιφέρεια, όπως οι

SEPA, ASSP και άλλοι αφρικάνικοι οργανισµοί υπεύθυνοι για προγράµµατα και

Έχοντας υπόψη ότι τα περιφερειακάΚράτη-Μελη έχουν ήδη συµβάλλει σε τέτοια προγράµµατα.

Προτείνει στο Γενικό ∆ιευθυντή της UNESCO, µε την υποστήριξη του UNEP και τη συ-

νεργασία των Μελών-Κρατών, να προωθήσει την δηµιουργία ενός κέντρου για την τεκ-

µηρίωση, παραγωγή και διάδοση εκπαιδευτικού υλικού και υλικού υποδοµής για την

περιβαλλοντική εκπαίδευση µέσα στη προσεχή διετία 1978-1979 ή να χρησιµοποιήσει

τα υπάρχοντα ήδη προγράµµατα που έχουν περιλάβει στοιχεία της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης την Αφρική. Αυτό το κέντρο θα έχει ως καθήκον την εφαρµογή των προτά-

σεων της Τιφλίδας σε περιφερειακό επίπεδο. Προτείνεται παραπέρα στο Γενικό ∆ιευ-

θυντή να αναζητήσει κονδύλια από διµερείς και πολυµερείς πηγές γ' αυτό το σκοπό.

Εκτιµώντας την εργασία που έχει ήδη εκπονηθεί από το UNEP,

Προτείνει στο UNEP να παραχωρήσει τα απαραίτητα κονδύλια στην UNESCO για την

επέκταση των προγραµµάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα Κράτη-Μελη της

Αφρικής, ειδικά εκείνα που δεν έχουν ακόµη πρόγραµµα οργανωµένο σε εθνικό επίπεδο.

Πρόταση Ν° 35:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι η φύση των περιβαλλοντικών προβληµάτων της Αφρικής που προέρχο-

νται από το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο, την έλλειψη επιµορφωµένου προσωπικού και

εξοπλισµού, το ψηλό κόστος δηµιουργίας ή αναθεώρησης των ήδη υπαρχόντων αναλυ-

τικών προγραµµάτων και των άλλων µέσων που προωθούν την περιβαλλοντική ευαισθη-

τοποίηση, τη δραστηριοποίηση και δέσµευση για την προστασία και βελτίωση του περι-

βάλλοντος,

Γνωρίζοντας ότι τα προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης της Αφρικής σε όλα τα

επίπεδα είναι σε εµβρυακό στάδιο ανάπτυξης,

Συνειδητοποιώπας τη σηµασία των συµπερασµάτων (α) του εργαστηρίου του Βελιγρα-

δίου πάνω στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και (β) της Περιφερειακής ∆ιάσκεψης για

την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση που έγινε στη Μπράζαβιλ το 1976 για την περιοχή της

Αφρικής,

Λαµβάνοντας υπόψη ότι οι σύνεδροι των Αφρικανικών χωρών -στη διάσκεψη της Τιφλί-

δας- αναγνώρισαν τη σηµασία της Έκθεσης της Μπράζαβιλ και των υποχρεώσεων από

τις προτάσεις που απορρέουν από την Έκθεση,

Εν γνώσει του ρόλου της UNESCO και του UNEP στην παροχή βοήθειας προς τα Κράτη

Μέλη, καθώς και προς τις Περιφέρειες προκειµένου να δηµιουργήσουν και να υποστη-

ρίξουν προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Προτείνει στην UNESCO:

• σε συνεργασία µε το UNEP και άλλους οργανισµούς του συστήµατος των Ηνωµένων

Εθνών, να βοηθήσουν τις ήδη υπάρχουσες Αφρικανικές περιφερειακές οργανώσεις,

καθώς και τα Περιφερειακά Γραφεία της UNESCO στην υλοποίηση των προτάσεων της

∆ιάσκεψης της Τιφλίδας

• σε συνεργασία µε το UNEP και τους άλλους οργανισµούς του συστήµατος των Ηνω-

µένων Εθνών, να αναπτύξει εθνική περιφερειακή και διεθνή συνεργασία στην περιβαλ-

λοντική εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 36:

Η ∆ιάσκεψη,

Προτείνει στην UNESCO και στα Κράτη-Μέλη, σε συνεργασία µε το FAO, ILO και UNEP,

να αναλάβουν συντονισµένες προσπάθειες, ώστε να βοηθήσουν στην αύξηση και εντα-

τικοποίηση της προσπάθειας επιµόρφωσης των αγροτών σχετικά µε τα περιβαλλοντικά

ζητήµατα, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής τους µέσω της αυξηµένης αλλά

οικολογικής αγροτικής παραγωγής και µέσω της κοινωνικής ανάπτυξης. Να ανταλλα-

γούν οι πληροφορίες που αφορούν στις εµπειρίες αυτές, ώστε να διασφαλιστεί η κυκλο-

φορία και προώθηση νέων ιδεών προσαρµοσµένων στις τοπικές συνθήκες.

Προτείνει στην UNESCO, µε τη βοήθεια του UNEP, να παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια,

ώστε να ιδρυθούν περιφερειακά επιµορφωτικά προγράµµατα στην περιφέρεια της ESCAP

(Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή για την Ασία και τον Ειρηνικό), βασισµένα στα αρµό-

δια και υπάρχοντα εθνικά όργανα για Πανεπιστηµιακές σπουδές µεταπτυχιακού επιπέ-

δου για τους περιβαλλοντικούς "ολοκληρωτές", όπως αυτοί περιγράφτηκαν στην Έκθε-

ση της Περιφερειακής Ασιατικής ∆ιάσκεψης για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

Προτείνει στα Κράτη Μέλη να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν τη συνεργασία µεταξύ τους

στον τοµέα της επιµόρφωσης, ώστε να διευκολύνουν τη δηµιουργία πολυεπιστηµονικών

εθνικών οµάδων γιατρών, υγιεινολόγων µηχανικών και τεχνικών, ικανών να προσεγγί-

σουν τα προβλήµατα της δηµόσιας υγείας συνδέοντας τα µε αυτά του περιβάλλοντος.

Πρόταση Ν° 37:

Η ∆ιάσκεψη,

Προτείνει στην UNESCO, µε την υποστήριξη του UNEP και διαµέσου των υπεύθυνων

Περιφερειακών Γραφείων, εθνικών οργανισµών και µη κυβερνητικών οργανώσεων, να

περιλάβει στα προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης:

• Εκπαίδευση σχετικά µε την πολιτιστική κληρονοµιά, εφόσον αυτή είναι σχετική µε το

ανθρώπινο περιβάλλον.

• Εκπαίδευση σχετική µε τη βελτίωση των ανθρωπίνων οικισµών, ιδιαίτερα στις ανα-

πτυσσόµενες χώρες, ώστε οι άνθρωποι των υποβαθµισµένων περιοχών να βελτιώσουν

τις συνθήκες ζωής τους.

Προτείνει:

• Στην UNESCO, σε συνεργασία το ∆ιεθνή Οργανισµό Εργασίας (ILO) και άλλους φο-

ρείς, ιδιαίτερα τους σχετικούς οργανισµούς του συστήµατος των Ηνωµένων Εθνών, να

δώσει την πρέπουσα προσοχή στα αστικά προβλήµατα ενθαρρύνοντας τις χώρες να

αξιοποιήσουν τις εµπειρίες τους σ' αυτόν τον τοµέα, στηρίζοντας κάθε καινοτοµία, επί-

σηµη ή όχι, σχετικά µε τη γενική εκπαίδευση για το αστικό περιβάλλον.

• Στα Κράτη-Μέλη να µελετήσουν βαθύτερα υπό το φως της δικής τους εµπειρίας τη

θέση των αστικών προβληµάτων στα εθνικά τους προγράµµατα και στη γενική περιβαλ-

λοντική εκπαίδευση.

Πρόταση Ν° 38:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας ότι η εκπαίδευση και η επιµόρφωση είναι απαραίτητα εργαλεία για την επι-

τυχία των γενικών και ειδικών στόχων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πεπεισµένη ότι δεν αρκεί η δηµιουργία αναλυτικών προγραµµάτων και ο επαναπροσα-

νατολισµός των εκπαιδευτικών συστηµάτων, αλλά χρειάζεται µια προσφυγή στα ανθρώ-

πινα αισθήµατα και στην ηθική και πολιτισµική τους ευαισθητοποίηση, ώστε να οδηγη-

θούν στην προστασία, βελτίωση και εµπλουτισµό του φυσικού τους περιβάλλοντος σε

διαρκή βάση,

Πεπεισµένη για τη σπουδαιότητα της σύνδεσης των εκπαιδευτικών διαδικασιών µε τα

πραγµατικά προβλήµατα διατήρησης του περιβάλλοντος και της ανάγκης για ευαισθητο-

ποίηση των επιµορφωτών σ' αυτά τα θέµατα, τόσο στο πλαίσιο της ανθρώπινης ανάπτυ-

ξης εν γένει, όσο και σε αυτό της οικονοµικής κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης

κάθε χώρας.

Συνειδητοποιώντας την µεγάλη ευαισθητοποίηση των παιδιών σχολικής ηλικίας, αλλά

επίσης εν πλήρη συνειδήσει του γεγονότος ότι για να τονωθεί η ευαισθητοποίηση τους

προς το περιβάλλον πρέπει να έλθουν σε άµεση επαφή µε τα φυσικά στοιχεία, µέσω

οργανωµένων προγραµµάτων, προσαρµοσµένων στις ειδικές συνθήκες της αστικής,

αγροτικής ή παράκτιας ζωής.

Προτείνει στην UNESCO να υποβάλλει στη Γενική ∆ιάσκεψη ένα σχέδιο εκπαιδευτικού

προγράµµατος που, υπό το γενικό τίτλο "Το παιδί και το περιβάλλον", θα θέσει τις

βασικές αρχές για τη δηµιουργία και πραγµατοποίηση ενός συστηµατικού σχεδίου δρά-

σης ώστε να φέρει το παιδί σ' επαφή µε το περιβάλλον και να το ευαισθητοποιήσει,

σχετικά µε τα στοιχεία που σχηµατίζουν το φυσικό του περίγυρο, όπως για παράδειγµα

και πιο ειδικά, η θάλασσα, το δάσος, η έρηµος, τα βουνά, η πόλη, οι λίµνες, τα ποτάµια

και άλλα οικοσυστήµατα.

Ζητά από το Γενικό ∆ιευθυντή να µελετήσει τη δυνατότητα δηµιουργίας οµάδας εργα-

σίας που θα εξετάσει τα διάφορα στοιχεία και συστατικά αυτού του προγράµµατος.

Συµφωνεί ότι αν το πρόγραµµα υιοθετηθεί από την UNESCO, θα πρέπει να ζητηθεί υπο-

στήριξη από το UNEP και άλλους διεθνείς και τοπικούς οργανισµούς που δραστηριο-

ποιούνται στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και στους ειδικούς στόχους του προγράµµατος.

Πρόταση Ν° 39:

Η ∆ιάσκεψη,

Αναγνωρίζοντας τη σηµασία της χρησιµοποίησης του κινηµατογράφου και της τηλεόρα-

σης, καθώς και άλλων οπτικό - ακουστικών µέσων για την περιβαλλοντική εκπαίδευση,

Λαµβάνοντας υπόψη την έκθεση που παρουσιάστηκε από την τσεχοσλαβική κυβερνητι-

κή αντιπροσωπεία στο διεθνές φεστιβάλ κινηµατογράφου, που ήταν αφιερωµένο στο

περιβάλλον, γνωστό σαν EKOFILM, που διεξάγεται τακτικά κάθε χρόνο στη Τσεχοσλο-

βακία, την πρώτη χώρα στην Ευρώπη που το ξεκίνησε.

Πιστεύοντας ότι αυτό το διεθνές φεστιβάλ θα µπορούσε να χρησιµεύσει σαν παγκόσµιο

εργαλείο για ανταλλαγή εµπειρίας µεταξύ ειδικών στην εκπαίδευση της νεολαίας και

των ενηλίκων µε σκοπό την προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος.

Πιστεύοντας, οµοίως, ότι αυτό το φεστιβάλ θα µπορούσε να είναι ένα καλό κίνητρο για

παραπέρα παραγωγές κινηµατογράφου και τηλεόρασης στο πεδίο της περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης και θα µπορούσε έτσι να συνεισφέρει στην άνοδο του επίπεδου και της

αποδοτικότητας της.

Θεωρώντας σκόπιµο να εµπλουτίσει αυτό το φεστιβάλ µε ένα συγκεκριµένο πλαίσιο για

την ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ ειδικών διαµέσου ενός δια-περιφερειακού συµποσίου,

Καλεί το Γενικό ∆ιευθυντή:

• Να µελετήσει τη δυνατότητα χρηµατοδότησης του ετήσιου κινηµατογραφικού φεστι-

βάλ της EKOFILM στη Τσεχοσλοβακία, από κονδύλια της UNESCO.

• Να εκτιµήσει τη δυνατότητα παροχής οικονοµικής βοήθειας σ' αυτό το φεστιβάλ και

να θεσµοθετήσει βραβείο για την καλύτερη ταινία.

Πρόταση Ν° 40:

Η ∆ιάσκεψη,

Έχοντας πληροφορηθεί µε ενδιαφέρον τις δραστηριότητες και το ρόλο τωνενώσεων

νεολαίας και των µη κυβερνητικών οργανώσεων στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης,

Σηµειώνοντας ότι πολλές διεθνείς συναντήσεις νέων κατάφεραν να ετοιµάσουν ειδικά

προγράµµατα συνεργασίας στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Εν γνώσει του ότι η µη τυπική εκπαίδευση των νέων θα πρέπει να υλοποιείται, κυρίως,

από τους νέους

Γνωρίζοντας ότι οι διεθνείς συναντήσεις νεολαίας επιτρέπουν την ανταλλαγή εποικο-

δοµητικών ιδεών και εµπειριών και ενδυναµώνουν την αλληλεγγύη µεταξύ των χωρών

του κόσµου,

Προτείνει στην UNESCO, µε τη βοήθεια του UNEP:

• Να συνεχίσουν να δίνουν την υλική και ηθική υποστήριξη τους στις διεθνείς συγκε-

ντρώσεις των νέων.

• Να διαθέσουν στα µελλοντικά τους προγράµµατα τα απαραίτητα µέσα γι' αυτού του

είδους τις συναντήσεις

• Να διασφαλίσουν την παρουσία στελεχών απ' αυτές τις ενώσεις νεολαίας και από

µη κυβερνητικές οργανώσεις, σε διακυβερνητικές συναντήσεις ειδικών διοργανωµένες

από την UNESCO και UNEP .

• Να δώσουν βοήθεια και διοικητικές διευκολύνσεις για αποδοτική διοργάνωση τέ-

τοιων συναντήσεων.

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη :

• Να παράσχουν βοήθεια για τη διοργάνωση τέτοιων συναντήσεων και να διευκολύ-

νουν την αποστολή αντιπροσωπειών νέων.

• Να δώσουν τη δέουσα προσοχή στα συµπεράσµατα τέτοιων συναντήσεων.

Πρόταση Ν° 41:

Η ∆ιάσκεψη,

Εκτιµώντας το σηµαντικό ρόλο των µη κυβερνητικών οργανώσεων και των οµάδων εθε-

λοντών στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο,

Τονίζοντας την επιθυµία της διεύρυνσης των ευκαιριών δηµοκρατικής συµµετοχής στη

δηµιουργία και υλοποίηση προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Λαµβάνοντας υπόψη ότι η αποδοτικότητα των εργασιών όλων των διακυβερνητικών ορ-

γανισµών αυξάνεται από τις δραστηριότητες των µη κυβερνητικών οργανώσεων και των

οµάδων εθελοντών,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν τις µη κυβερνητικές

οργανώσεις και τις οµάδες εθελοντών, σε τοπικό, εθνικό και υπο-περιφερειακό επίπε-

δο, ώστε να αξιοποιήσουν κατά τον καλύτερο τρόπο τις ικανότητες και δραστηριότητες

τους.

Προτείνει στις εθνικές κυβερνήσεις να δηµιουργήσουν και να ενθαρρύνουν την περι-

βαλλοντική ευαισθητοποίηση µεταξύ των οργανισµών, όπως οι επαγγελµατίεςκαθηγη

τές και άλλες µη κυβερνητικές οργανώσεις, που έρχονται σε άµεση επαφή µε παιδιά και

νέους, έτσι ώστε να εµπλακούν αυτοί οι οργανισµοί στη δηµιουργία και εφαρµογή των

εθνικών εκπαιδευτικών στρατηγικών.

Προτείνει στις µη κυβερνητικές οργανώσεις να ενσωµατώσουν δραστηριότητες περι-

βαλλοντικής εκπαίδευσης στα ήδη υπάρχοντα προγράµµατα τους.

Προτείνει στην UNESCO να συνεργαστεί στενά µε τις µη κυβερνητικές οργανώσεις και

να υποστηρίξει τις σχετικές δραστηριότητες τους στον τοµέα της περιβαλλοντικής εκ-

παίδευσης.

• να προωθήσει τη σταδιακή ενσωµάτωση του συστήµατος που θα δηµιουργηθεί µε

αυτό τον τρόπο, στο πλαίσιο της περιφερειακής και διεθνούς συνεργασίας.

Πρόταση Ν°4:

Η ∆ιάσκεψη,

Θεωρώντας επιβεβληµένο να τονισθούν, όχι µόνον οι κοινωνικο-οικονοµικές πλευρές,

οι οποίες εκτίθενται καταλλήλως στο έγγραφο της UNESCO, αλλά και οι οικολογικές

πλευρές του φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος οι οποίες έχουν εξαιρετική σηµα-

σία τόσο για τη θεωρητική, όσο και για την πρακτική περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Θεωρώντας ότι το περιβάλλον αποτελεί ένα σύστηµα,

Θεωρώντας ότι το ανθρώπινο περιβάλλον, όπως κάθε άλλο οικοσύστηµα, έχει τη δική

του δοµή, λειτουργία και ιστορία,

Θεωρώντας ότι τα αίτια της οικολογικής κρίσης θα πρέπει να αναζητηθούν σε ένα βαθύ-

τερο επίπεδο, σε συγκεκριµένες πλευρές των ίδιων κοινωνικο-οικονοµικών παραγό-

ντων, όπως:

• σε µία λανθασµένη ηθική αντίληψη της σχέσης µεταξύ της ανθρωπότητας και της φύσης,

• στη συρρίκνωση, εξαιτίας ενός ακραίου θετικισµού, της µονόπλευρης φύσης που

έχει η επιστηµονική θεώρηση της πραγµατικότητας,

Προτείνει στα Κράτη-Μέλη, σε ό,τι αφορά στην τυπική και άτυπη περιβαλλοντική εκπαίδευση:

• Να προωθήσουν τη βαθύτερη κατανόηση των φυσικών πλευρών του περιβάλλοντος.

• Να αναπτύξουν τη συστηµική προσέγγιση στην ανάλυση και διαχείριση των φυσικών

και ανθρωπίνων οικοσυστηµάτων.

• Να λάβουν υπόψη τη χρονική διάσταση (παρελθόν, παρόν και µέλλον) κάθε περιβάλλοντος.

Πρόταση Ν° 5:

Η ∆ιάσκεψη,

Προτείνει στις κυβερνήσεις τη συστηµατική εκτίµηση της επίδρασης στο περιβάλλον

των αναπτυξιακών δραστηριοτήτων και ζητά οι στρατηγικές και τα προγράµµατα ανα-

πτυξιακής βοήθειας να παρέχουν στις διάφορες χώρες τη δυνατότητα θέσπισης περι-

βαλλοντικών εκπαιδευτικών προγραµµάτων που θα εµπεριέχουν την αποτίµηση της ανά-

πτυξης από τη σκοπιά του ανθρώπινου περιβάλλοντος.